POLECAMY
-20%
Autor:
Wydawca:
Format:
Poezja Hölderlina (1770-1843), nazywanego „najbardziej niemieckim poetą”, stanowi nawet w jego rodzimej literaturze niewątpliwy wyjątek. Mimo istniejących przekładów także w Polsce jest znana tylko częściowo, jej wczesną fazę polski czytelnik poznawał dotąd w niewielu przekładach Andrzeja Lama. Twórczość poety, powstała w latach 1784-1795, była dotąd w badaniach literaturoznawczych omijana lub traktowana jako faza wstępna, mniej wartościowa niż wielkie hymny i elegie powstałe w latach późniejszych. Niniejsza książka przybliża wczesną twórczość Hölderlina i proponuje jej interpretację opartą na źródłach inspiracji, z których czerpał młody poeta. Jego wczesne dzieło wpisuje się w szeroki kontekst literacki, teologiczny i filozoficzny, stanowi syntezę wątków, odzwierciedlenie refleksji filozoficznej oraz religijnej. Myśl ujęta w wyszukaną formę literacką, wybieraną i modyfikowaną przez poetę od początku świadomie i systematycznie rozwijaną, zaskakuje swoją głębią i powinowactwem z twórczością późniejszą.
Ukazując obrazy jedności świata i wędrówki ku boskiej Jedni, Hölderlin dąży do skonstruowania typu mimesis, który przypominałby imitatio dei, naśladowanie Boga i procesu stwarzania przezeń świata. Czerpie z religii i filozofii, w sposobie ukazywania rzeczywistości, człowieka i transcendencji przybliżając się pod wieloma względami do mistyki. Na związek z nią wskazują także liczne źródła inspiracji poety – pisma Heraklita, Platona, neoplatonizm, Biblia i chrześcijaństwo, pietyzm, filozofia Spinozy, Jacobiego i Herdera. Nie bez znaczenia w procesie formowania się poetyckiej postawy Hölderlina były filozoficzne systemy Fichtego i Schellinga, literatura antyczna oraz mu współczesna. Poeta w swych młodzieńczych utworach zajął się ważnymi tematami, aktualizowanymi także w literaturze niemieckiej końca XVIII wieku: sposobem pojmowania Boga, człowieka i natury, poszukiwaniem Jedności w rozmaitości kosmosu i w ludzkiej jaźni. Wyrażał tęsknotę za utraconą Jednią, traktował poezję jako apokatastazę, poszukiwał przejawów transcendencji w naturze i człowieku. Idea świata jako jedności, odkrywanie szyfrów boskości w naturze, kosmosie i duszy stanowią centrum zainteresowań młodego Hölderlina, których mimo swego tragicznego losu nigdy nie porzucił.
Rok wydania | 2013 |
---|---|
Liczba stron | 516 |
Kategoria | Literaturoznawstwo |
Wydawca | Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego |
ISBN-13 | 978-83-7865-105-5 |
Numer wydania | 1 |
Język publikacji | polski |
Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Filozoficzne ujęcia wyobraźni poetyckiej
do koszyka
Poezja doświadczania sacrum. Wokół...
do koszyka
Poetycka historia
do koszyka
Poetycki chillout Elżbiety Walczak
do koszyka
Poetycki list do umarłego Przyjaciela
do koszyka
Spis treści
Wprowadzenie | 9 |
Rozdział I. Od poetyckiej biografii do interpretacji | 23 |
1. Hölderlin – biografia, konteksty, powinowactwa | 23 |
2. Wybrane zagadnienia poruszane w badaniach historycznoliterackich nad twórczością Hölderlina. Czy teologiczno‑filozoficzna debata w poezji jest możliwa? | 37 |
3. Polskie czytanie Hölderlina | 60 |
4. Odbiorca przyszłości – próba nowego spojrzenia | 66 |
Rozdział II. Mistyka i filozofia wobec Nieuwarunkowanego | 73 |
1. Definicje mistyki | 73 |
2. Hölderlina idea „Kościoła walczącego”, wizje przyszłości i powrotu | 78 |
2.1. Apokatastaza – w stronę pierwotnego ładu | 87 |
2.2. Idea Jedna – między antykiem a chrześcijaństwem | 90 |
2.3. Idea Jedna: Heraklit i Wechselwirkung Hölderlina | 92 |
2.4. Idea Jedna – Wilhelm Heinse | 96 |
2.5. „Jedno ze wszystkim, co żyje” – Hyperiona wizja Jedna | 98 |
2.6. Bóg ukryty i unio mystica | 100 |
3. Mistyka i mistycyzm na przełomie XVIII i XIX w | 102 |
3.1. Mistyka Natury | 109 |
3.2. Gerhard Tersteegen – teologiczna dyskusja z ideą Jedna | 112 |
3.3. Imanuel Kant: krytyka mistycyzmu | 114 |
3.4. Idealizm niemiecki wobec mistycyzmu | 115 |
3.5. Johann Ludwig Ewald – Listy o mistyce: „fantazja poetów” a mistyka | 117 |
4. Nieuwarunkowane a cel mistycznego poznania | 121 |
5. Mistyka wobec problemu kreacji literackiej | 123 |
6. Nieuwarunkowane – próba definicji | 124 |
6.1. Poza granicą doświadczenia – definicja Nieuwarunkowanego według Kanta | 129 |
6.2. Nieuwarunkowane według Friedricha Heinricha Jacobiego | 131 |
6.3. „Coś do pomyślenia przez siebie” – Nieuwarunkowane według Friedricha Schellinga | 135 |
6.4. Dynamiczna harmonia dysonansów – Friedrich Hölderlin | 141 |
6.4.1. Kant: konfrontacja z dowodami na istnienie Boga | 142 |
6.4.2. Recepcja pism Jacobiego | 143 |
6.4.3. Krytyka Fichtego: „jako absolutne Ja nie mam żadnej świadomości” | 144 |
6.4.4. Friedrich Schelling: „nie zawsze zgadzaliśmy się ze sobą” | 145 |
7. Pisma teoretyczne Hölderlina | 146 |
7.1. Sąd i byt | 146 |
7.2. Wechselwirkung | 149 |
7.3. Próba podsumowania | 151 |
7.4. Nieskończone w skończoności – Nieuwarunkowane i dowody istnienia Boga | 152 |
Rozdział III. Przekaz szyfrów transcendencji: natura, historia, jaźń wobec Nieskończonego | 157 |
1. Od filozofii do poezji i z powrotem | 157 |
2. Znaki Transcendencji | 160 |
2.1. Natura, historia i Chrystus a kwestia nieskończoności | 161 |
2.2. Chrystus – mit a objawienie Absolutu w historii | 163 |
2.3. Jaźń i zjednoczenie natury z historią | 165 |
3. Mit jako przekaz najwyższej idei | 168 |
3.1. Historia i poezja a potrzeba „Nowej Mitologii” | 170 |
3.2. Projekt (Das älteste Systemprogramm des deutschen Idealismus) | 173 |
4. Obraz, wizja i metafora wobec transcendencji i doświadczenia religijnego | 176 |
4.1. Od mówienia o rzeczywistości transcendentnej do obrazu | |
i metafory mistycznej | 178 |
5. Przekaz transcendencji: poezja i permanentny stan nietrwałości | 181 |
6. Metafora mistyczna i obrazy Nieuwarunkowanego | 185 |
Rozdział IV. W cieniu pietyzmu: Bóg osobowy i nieśmiertelna dusza – szkolne wiersze Hölderlina | 189 |
1. Tradycja rodzinna i szkoły klasztorne: kryzys ortodoksyjnej teologii protestanckiej | 190 |
1.2. Pietyzm | 194 |
2. Bóg‑Ojciec i Stwórca: wzorce i innowacje | 198 |
2.1. M.G. – Meinem Gott, czyli Memu Bogu | 202 |
2.2. Das Erinnern (Przypominanie) | 206 |
3. „Jestem i widzę blask Najwyższego” – nadzieje i ograniczenia | 209 |
4. Wzniosła dusza – bliżej boskości | 218 |
4.1. Dusza: spotkanie z numinosum | 218 |
4.1.1. Nieśmiertelność duszy a dowód na istnienie Boga | 220 |
4.1.2. Przemijalność i wieczność | 221 |
4.1.3. Postulat aktywnego działania | 222 |
4.1.4. Ani robak, ani proch | 225 |
4.1.5. W obliczu rzeczy ostatecznych | 226 |
4.2. Ku transcendencji: metafizyczny lot duszy | 227 |
4.2.1. Lot ku źródłu | 233 |
4.2.1.1. Lot duszy a pytanie o kwestie moralności | 236 |
Rozdział V. Idea Jedna w młodzieńczych utworach Hölderlina | 243 |
1. Jedno a jedność i wielość świata | 245 |
2. Wspólna idea, różne nazwy: Jedno w rozumieniu chrześcijańskim | 248 |
3. Topos wędrowca i powrotu | 250 |
4. Powrót duszy do boskiego źródła | 252 |
5. Spotkania z bliskimi w zaświatach | 255 |
6. Jedność natury – zwierciadło deitatis | 258 |
6.1. Nieskończoność w skończoności – jedność natury a problem panteizmu. | 265 |
7. „I w głąb zstępuje, i działa, otwiera, rozświetla”: wertykalne kontakty z boskością | 269 |
8. Tradycja „złotego łańcucha” | 274 |
9. Niebo i ziemia – wertykalna relacja skończoności z Nieskończonym | 279 |
Rozdział VI. Harmonia mundi oraz immanencja transcendencji. Kosmos i jaźń | 285 |
1. Muzyka natury a jej związek ze Stwórcą | 286 |
2. Muzyka sfer niebieskich | 290 |
3. Współgranie duszy z uniwersum | 293 |
4. Miłość a muzyka duszy | 298 |
5. Jedność i harmonia: Hölderlina wizja miłości | 300 |
6. Miłość – praźródło jedności | 303 |
7. Harmonia w świecie i w jaźni | 308 |
7.1. Jednocząca moc spojrzenia | 309 |
7.2. Wertykalna dynamika rzeczywistości | 310 |
7.3. Wszechobecność i ład | 311 |
7.4. Powinowactwo z boskością | 312 |
7.4.1. Obraz – wobec ograniczeń poznania | 314 |
7.4.2. Piękno zwierciadłem bóstwa | 317 |
7.4.3. Poznanie Boga przez samopoznanie | 318 |
7.5. Prawda i harmonia | 319 |
7.6. Bóg w człowieku a dowód teleologiczny | 321 |
7.7. Niebezpieczna idolatria | 324 |
7.8. Próba przybliżenia do nieosiągalnej Prawdy | 326 |
7.8.1. Ograniczenie poznania i potrzeba oczyszczenia | 327 |
7.9. Wymiar horyzontalny | 328 |
7.10. Powrót do jedności | 329 |
7.11. Zmienność relacji | 330 |
8. Anamneza jedności: Do Natury | 331 |
9. Złudzenie świata i jego obraz w świadomości | 335 |
9.1. Złudzenie i wędrowanie ku światu idei | 338 |
9.2. Anima mundi | 339 |
9.3. Miejsce w świecie idei | 346 |
Rozdział VII. Nieskończone dążenie – przestrzenie spotkania z Niewidzialnym | 349 |
1. Błędy idiolatrii | 356 |
2. Słuchanie i milczenie | 362 |
3. Znaczenie samotności | 366 |
4. Cisza i świętość poezji | 369 |
5. Cisza: przedsmak świętości | 371 |
6. Boska obecność w ciszy | 372 |
7. Przejście i początek | 378 |
8. Miłość i dostąpienie spełnienia | 380 |
9. Od śmierci do miłości | 383 |
Rozdział VIII. Horyzontalne przejawy istnienia Nieuwarunkowanego | 387 |
1. Spotkanie z obcością | 388 |
2. „I dla innych żyję” – Hölderlina myślenie o wspólnocie i moralności | 391 |
3. Postulat porządku moralnego: Kant i Fichte | 397 |
4. Eschatologia historii | 400 |
4.1. W cieniu myśli Friedricha Oetingera | 402 |
4.2. Polityka i historia versus teologia | 403 |
5. Hymn do ludzkości | 410 |
Rozdział IX. Piękno – „imię tego, co jednym jest i wszystkim” | 417 |
1. Znaczenie światła w oglądzie transcendentnego Piękna | 419 |
2. Pochodzenie i miejsce przebywania Piękna | 424 |
3. Dobro i piękno | 426 |
4. Przywracanie pierwotnej jedności | 430 |
5. Obcowanie z ziemskim pięknem | 433 |
6. Poeta‑wizjoner – w drodze ku boskiej Prawdzie | 435 |
6.1. Poetycka asceza | 441 |
6.2. Poezja i miłość | 443 |
Podsumowanie | 453 |
Podziękowanie | 462 |
Aneks. Z wierszy młodzieńczych | 483 |
Bibliografia | 499 |
Indeks utworów Hölderlina | 513 |