POLECAMY
Autor:
Format:
ibuk
Książka poświęcona jest czterem wybitnym postaciom ze środowiska intelektualnego „Kultury”. Jest to gęsta od faktografii pozycja, przedstawiająca po raz pierwszy w literaturze ujęcie dziejów dokonane przez Józefa Czapskiego, Jerzego Stempowskiego, Witolda Gombrowicza oraz Czesława Miłosza. Praca Jacka Breczko drobiazgowo, precyzyjnie, z wyrafinowanym wyczuciem kreśli obraz tego jakoby apollińskiego (a nie dionizyjskiego) widzenia dziejów, daje rzeczowe i mądrościowe ujęcie „kwestii polskiej” na tle kwestii kultury zachodniej i dziejów globalnych […]
Rok wydania | 2010 |
---|---|
Liczba stron | 536 |
Kategoria | Historia idei |
Wydawca | Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej |
ISBN-13 | 978-83-227-3184-0 |
Numer wydania | 1 |
Język publikacji | polski |
Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Poglądy księdza Hieronima Coignarda
do koszyka
Poglądy księdza Hieronima Coignarda
do koszyka
Poglądy pedagogiczne Bogdana...
do koszyka
Edukacja małego dziecka, t.3. Nowe...
do koszyka
Leniwy umysł. Dlaczego warto ciągle...
do koszyka
Spis treści
Wstęp | 9 |
1. Program badawczy. Założenia, zakres badań i materiał badawczy | 13 |
2. Główne pojęcia | 19 |
3. Metodologia | 22 |
Rozdział I. Józef Czapski | 34 |
1. Pryzmat poznawczy, tło filozoficzne | 35 |
1.1. Epifanie, idiografia, subiektywność, dialogiczność | 35 |
1.2. Impuls pascalowski i „tumult” | 40 |
2. Główne inspiracje | 41 |
2.1. Wpływy rosyjskie, Rozanow | 41 |
2.2. Wpływy polskie, Brzozowski | 47 |
2.3. Wpływy francuskie, Simone Weil | 51 |
3. Rosja, rosyjskość, radzieckość. Trzecia Rosja | 56 |
3.1. Przed rewolucją i rewolucja | 56 |
3.2. Po rewolucji | 59 |
3.3. Trzecia Rosja | 63 |
4. Polska, różne pojęcia narodu, nacjonalizm | 65 |
4.1. Istota polskości, charakter narodowy, wglądy, olśnienia | 65 |
4.2. Różne pojęcia narodu | 68 |
4.3. Krytyka polskiego nacjonalizmu | 69 |
5. Francja – zstępująca, Ameryka – wstępująca | 74 |
6. Próba zrozumienia nowoczesności | 81 |
6.1. Okrutna astronomia rzutowania – nacjonalizmy, nazizm, komunizm | 81 |
6.2. Społeczeństwa Zachodu. Zapomnienie o śmierci, przyspieszenie historii, niemodna dobroć | 84 |
6.3. Malarstwo w nowoczesności | 88 |
7. Człowiek i historia, najogólniejsze zrozumienia | 93 |
Rozdział II. Jerzy Stempowski | 105 |
1. Wykształcenie, typ umysłowości, tło światopoglądowe | 105 |
1.1. Wykształcenie, poprzednicy | 106 |
1.2. Typ umysłu, postawa badawcza | 109 |
1.3. Redukcja do starego. Powtórki historii | 113 |
2. Najogólniejsze zrozumienia | 117 |
2.1. Człowiek | 117 |
2.2. Mechanizmy zjawisk zbiorowych | 120 |
3. Wyróżnione procesy historyczne | 126 |
3.1. Kąpiele w Europie, dziedzictwo barbarzyńców | 128 |
3.2. Niemcy a Rosja | 133 |
3.3. Wolnomularstwo | 135 |
4. Wielki kryzys Europy – przyczyny, przebieg, skutki, wnioski | 137 |
4.1. Źródła nacjonalizmu | 138 |
4.2. Nacjonalizacja państwa. Totalna mobilizacja i obóz warowny | 140 |
4.3. Formacja humanistyczna i formacja przyrodniczo-techniczna | 147 |
4.4. Przejście od „zasady narodowości” do „prawa natury” | 149 |
4.5. Blitzkrieg nacjonalizmu | 151 |
4.6. Komunizm. Kolejna wielka schizma | 154 |
4.7. Skutki: Europa prowincją, la grande paura | 160 |
4.8. Objawy zdrowienia, odradzanie się kontynentu | 162 |
4.9. Wnioski z kryzysu | 168 |
5. Eskapizm, ucieczki „do” i „od”, arkadia pasterska | 176 |
5.1. Międzymorze, dolina Dniestru | 176 |
5.2. Odejście od Piłsudskiego i krytyka duchowego zawężenia w międzywojennej Polsce | 179 |
5.3. Niechęć do maszyn, do świata anglosaskiego i pragmatyzmu | 183 |
5.4. Arkadia pasterska | 187 |
6. Uwagi końcowe | 189 |
6.1. Ciągłość historii. Kultura klasyczna, pogoda ducha | 189 |
6.2. Między Wolterem a Szestowem. Między naturą a nicością | 193 |
6.3. Katastrofizm, pulsowanie epok, sens historii | 196 |
Rozdział III. Witold Gombrowicz | 204 |
1. Typ umysłowości, pryzmat poznawczy, stosunek do filozofii, poprzednicy | 204 |
1.1. Momenty kształtujące, przebywanie „pomiędzy” i antynomiczność natury | 204 |
1.2. Pryzmat poznawczy, sposoby docierania do rzeczywistości. Inspiracje filozoficzne | 208 |
2. Koncepcja formy, filozofia człowieka | 220 |
2.1. Koncepcja formy – wprowadzenie | 220 |
2.2. Koncepcja formy a filozofia dialogu. Antynaturalizm i „kościół międzyludzki” | 223 |
2.3. Koncepcja formy a sumienie, odpowiedzialność, wolność | 225 |
2.4. Niedojrzałość – dojrzałość, młodość – starość, żeńskość – męskość | 229 |
3. Koncepcja formy w zastosowaniu do historii | 236 |
3.1. Dynamiczna wizja historii i główne siły napędowe | 238 |
3.2. Przełom w historii, fabrykacja form z totalitaryzmie, przyszłościowa orientacja myśli | 242 |
4. Krytyka współczesności, kultura | 246 |
4.1. Uwagi wstępne. Mechanizmy alienacyjne | 246 |
4.2. Krytyka sztuki | 249 |
4.3. Krytyka nauki | 255 |
4.4. Francja. Im mądrzej, tym głupiej | 259 |
4.5. Powszechny obowiązek wojskowy i powszechny obowiązek agonii | 263 |
5. Dzieje formy polskiej i jej przezwyciężanie | 265 |
5.1. Główne cechy formy polskiej i zarys jej dziejów, stosunek do mesjanizmu | 266 |
5.2. Wskazania. Wyzwolenie Polaka z formy polskiej. „Synczyzna” | 274 |
6. Krytyka współczesności i wizja przyszłości – Europa, świat | 282 |
7. Uwagi końcowe. Trzech Gombrowiczów | 290 |
Rozdział IV. Czesław Miłosz | 300 |
1. Ogólna orientacja epistemologiczna. Realizm, wiara w byt, mimesis | 300 |
2. Zarys antropologii, główne wątki | 304 |
2.1. Natura ludzka. Upadek, łaska. Opatrzność indywidualna, opatrzność w historii | 304 |
2.2. Antropologiczny antynaturalizm. Eros nadseksualny | 309 |
3. Prawa, mechanizmy historii | 314 |
3.1. Odrzucenie pojęcia „konieczności dziejowej”. Problem praw w historii | 314 |
3.2. Prawa w kulturze i historii. Zestawienie | 318 |
4. Wielkie nowożytne linie rozwojowe | 323 |
4.1. Esencja chrześcijaństwa, chrześcijaństwo jako religia historyczna | 323 |
4.2. Erozja wyobraźni religijnej. Sekularyzacja schematów chrześcijańskich i wkraczanie nowych kultów. Podłoże powstania totalitaryzmu | 328 |
4.3. Inne przyczyny powstania systemów totalitarnych. Porównanie nazizmu i komunizmu | 336 |
4.4. Dwa wielkie prądy kulturowe. Konflikt Wschód–Zachód | 345 |
4.5. Umysł zniewolony czy oportunistyczny. Spór między Miłoszem a Herlingiem-Grudzińskim o przyczyny poparcia komunizmu przez intelektualistów. Różnice w pojmowaniu natury ludzkiej i totalitaryzmu | 349 |
4.6. Zwycięstwo amerykanizacji i krytyka Zachodu. Kultura masowa | 358 |
5. Litwa i Polska. Polskość, mesjanizm. Europa Środkowa | 370 |
5.1. Gente Lithuani, natione Poloni | 371 |
5.2. Polski charakter narodowy, „dusza polska” | 375 |
5.3. Stosunek do mesjanizmu | 381 |
5.4. Perspektywy Polski i Europy Środkowej | 393 |
6. Przedłużenie wielkich linii rozwojowych w przyszłość. Przewidywania i proroctwa. Apokalipsa i nadzieja | 400 |
6.1. Katastrofizm, trzy apokalipsy, wiara w drugi brzeg | 401 |
6.2. Uwagi o demokracji | 407 |
6.3. Nowa nauka i nowa religijność. Ratunek z przeszłości. Otwarcie na religie Wschodu | 408 |
6.4. Nowy ustrój zjednoczonej Ziemi | 414 |
7. Historia między przyrodą a wiecznością | 416 |
7.1. Błędne ujęcia historyczności | 416 |
7.2. Historia a przyroda, antynaturalizm w kontekście historiozoficznym. Niezwykłość ludzkiego społeczeństwa | 418 |
7.3. Ominięcie teorii ewolucji, „druga natura”. Duch Ziemi, Duch Dziejów | 421 |
7.4. Antynaturalizm i antymechanicyzm. Dwa pryzmaty. Żywa czasoprzestrzeń | 424 |
7.5. „Moment wieczny” i apokatastaza | 427 |
Rozdział V. Porównanie i podsumowanie | 434 |
1. Światopoglądy – podobieństwa, różnice | 434 |
1.1. Związek z modernizmem, niezależna postawa badawcza | 434 |
1.2. Dwa ateizmy i dwa teizmy, immanentyzm, wiara w transcendencję | 436 |
1.3. Kazualizm, finalizm, umiarkowany determinizm i woluntaryzm, sens historii | 438 |
2. Krytyka wiary w postęp, minimalistyczna historiozofia. Elitaryzm, prymat jednostki nad zbiorowością, pochwała wielokulturowości | 441 |
3. Pesymizm, katastrofizm, antyrewolucjonizm | 450 |
3.1. Wpływ Schopenhauera, pesymizm ontologiczny i antropologiczny | 450 |
3.2. Odmiany katastrofizmu i jego przezwyciężenie, antyrewolucjonizm | 454 |
4. Dystans wobec mesjanizmu i krytyka mesjanizmu | 462 |
4.1. Szerokie rozumienie mesjanizmu. Mesjanizm a millenaryzm i rewolucjonizm | 463 |
4.2. Węższe rozumienie mesjanizmu. Wiara w transcendencję jako konieczny składnik mesjanizmu, millenaryzm religijny | 468 |
4.3. Mesjanizm polski, idea posłannictwa narodowego | 471 |
4.4. Krytyczny stosunek badanych pisarzy do polskiego mesjanizmu | 478 |
5. Podobieństwa w ujmowaniu ważnych trendów historycznych, próba zrozumienia istoty totalitaryzmu | 491 |
6. Historiozoficzne poglądy pisarzy z kręgu „Kultury” a wizja polityczna Giedroycia i Mieroszewskiego | 496 |
Zakończenie | 514 |
Literatura | 519 |
Indeks osób | 529 |