POLECAMY
Koszyk
Francuska XVII– i XVIII–wieczna baśń literacka i jej recepcja w polskiej literaturze dla dzieci w latach 1743–2018
Autor:
Wydawca:
Format:
ibuk
Praca prezentuje XVII- i XVIII-wieczną francuską baśń literacką (conte de fées) w kontekście społeczności salonowej i kształtującej się koncepcji dzieciństwa oraz recepcję wydawniczą i krytyczną, przede wszystkim w formie przekładów i adaptacji, tekstów z tego gatunku (w szczególności baśni Perraulta, d’Aulnoy, Lhéritier de Villandon, Fénelona i Leprince de Beaumont) w polskiej literaturze dla dzieci w latach 1743-2018, z uwzględnieniem zmiennego kontekstu kulturowego, społecznego i ideologicznego.
Publikacja na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 3.0 Polska (CC BY-NC-ND 3.0 PL) (pełna treść wzorca dostępna pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/legalcode).
******
The 17th and 18th–Century French Literary Fairy Tale and Its Reception in Polish Literature for Children from 1743 to 2018
The work presents the 17th and 18th-century French literary fairy tale (conte de fées) in the context of the salon community and the emerging concept of childhood, as well as the editorial and critical reception, primarily in the form of translations and adaptations, of the texts of this genre (especially the tales by Perrault, d’Aulnoy, Lhéritier de Villandon, Fénelon and Leprince de Beaumont) in Polish literature for children between 1743 and 2018, with regard to the changing cultural, social and ideological context.
| Rok wydania | 2024 |
|---|---|
| Liczba stron | 609 |
| Kategoria | Publikacje darmowe |
| Wydawca | Uniwersytet Warszawski |
| ISBN-13 | 978-83-235-6371-6 |
| Numer wydania | 1 |
| Język publikacji | polski |
| Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
Ciekawe propozycje
Francuska arystokratka
do koszyka
Francuska dwórka
do koszyka
Francuska opowieść
do koszyka
Francuska prasa drukowana
do koszyka
Deja vu 1 Francuska kocica
do koszyka
Kościół i rewolucja francuska
do koszyka
Liryka francuska
do koszyka
Spis treści
| Słowo wstępne od redaktor serii | 11 |
| Rozdział 1. Wprowadzenie 15 | |
| 1.1. Wykorzystane materiały | 16 |
| 1.1.1. Teksty źródłowe | 16 |
| 1.1.2. Przekłady polskie | 18 |
| 1.1.3. Rekonstrukcja kontekstu: peryteksty, dyskurs | |
| naukowy i krytyczno-literacki | 19 |
| 1.2. Układ i metody pracy | 19 |
| 1.3. Objaśnienia teoretyczne i terminologiczne | 22 |
| 1.3.1. Literatura dla dzieci czy literatura | |
| dziecięca? | 22 |
| 1.3.2. Definicje baśni | 24 |
| 1.3.3. Baśń a przekład | 31 |
| 1.3.3.1. Przekład literatury dla dzieci. Transfer | |
| między systemami literackimi | 31 |
| 1.3.3.2. Przekład literacki baśni dla dzieci | 36 |
| Rozdział 2. Francuska baśń literacka jako gatunek literacki i zjawisko społeczno-kulturowe 38 | |
| 2.1. „Pierwsza moda” (1690–1709) | 38 |
| 2.1.1. Rys chronologiczny | 38 |
| 2.1.2. Nazwa gatunku | 48 |
| 2.1.3. Geneza francuskiej baśni literackiej – źródła, | |
| inspiracje, gatunki równoległe | 49 |
| 2.1.3.1. Tradycja ludowa | 50 |
| 2.1.3.2. Baśnie włoskie | 64 |
| 2.1.3.3. Literatura średniowieczna i jej | |
| kontynuacje (romans rycerski, renesansowa epika | |
| włoska) | 69 |
| 2.1.3.4. Nawiązania do literatury starożytnej w | |
| świetle sporu starożytników z nowożytnikami | 73 |
| 2.1.3.5. Pod znakiem galanterie. Wpływ literatury | |
| epoki | 77 |
| 2.1.4. Poetyka gatunku | 86 |
| 2.1.4.1. Podtytuł i incipit – zaproszenie do | |
| świata baśni | 86 |
| 2.1.4.2. Konstrukcja świata przedstawionego a | |
| główny temat utworów | 88 |
| 2.1.4.3. Morał – powrót do świata empirycznego | 94 |
| 2.1.4.4. Projektowany odbiór conte de fées | 97 |
| 2.2. Losy baśni francuskiej w XVIII wieku (1710–1789) | 100 |
| 2.2.1. Baśń orientalna i kontynuacja tradycji conte | |
| de fées | 100 |
| 2.2.2. Baśń dydaktyczna. Twórczość Jeanne-Marie | |
| Leprince de Beaumont | 104 |
| 2.3. Francuska baśń literacka a dziecko | 112 |
| 2.3.1. Dziecko jako odbiorca baśni w czasach | |
| „pierwszej mody” | 112 |
| 2.3.2. Dziecko jako modelowy odbiorca treści | |
| moralizatorskich w baśniach | 116 |
| 2.3.3. Infantylizacja tekstów i infantylizacja | |
| odbiorcy | 117 |
| 2.3.4. Baśń dla dzieci | 123 |
| 2.4. Baśnie XVII- i XVIII-wieczne w XIX wieku | 127 |
| 2.5. Baśnie XVII- i XVIII-wieczne w XX i XXI wieku | 133 |
| 2.6. Podsumowanie | 135 |
| Rozdział 3. Recepcja baśni francuskich w polskim systemie literackim w latach 1743–1805. Oświeceniowy sceptycyzm i upodobanie do dydaktyzmu 137 | |
| 3.1. Baśń w Polsce do końca XVIII wieku | 137 |
| 3.1.1. Baśń staropolska | 137 |
| 3.1.2. Poglądy na baśń w oświeceniu | 140 |
| 3.2. Przekłady d’Aulnoy, Rousseau, Paradis de Moncrifa i innych – rozrywka i dydaktyzm dla dorosłych | 147 |
| 3.3. Przekłady baśni Fénelona. Dydaktyzm dla wszystkich | 153 |
| 3.4. Przekład baśni Leprince de Beaumont – „przypowieści dla dzieci” | 165 |
| 3.5. Krytyka baśni dla dzieci i białe plamy w recepcji | 184 |
| 3.6. Podsumowanie | 188 |
| Rozdział 4. Recepcja baśni francuskich w polskim systemie literackim w latach 1806–1895. Baśnie a kształtująca się literatura dla dzieci 189 | |
| 4.1. Długa nieobecność? | 189 |
| 4.2. „Forma przejściowa” między przekładem dla dorosłych i przekładem dla dzieci. Fénelon dla „płci pięknej” (1825) | 190 |
| 4.3. Długa droga baśni do polskiej literatury dla dzieci | 193 |
| 4.3.1. Postoświeceniowy sceptycyzm | 193 |
| 4.3.2. Romantyczna tęsknota za dzieciństwem | 195 |
| 4.3.3. Pierwsze baśnie dla dzieci w systemie polskim. | |
| Przekłady i kontrowersje | 201 |
| 4.4. Baśniowy „boom” lat siedemdziesiątych i jego skutki | 206 |
| 4.4.1. Pogłosy Perraulta | 206 |
| 4.4.2. Bajki Fénelona w przekładzie Stanisława | |
| Rzewuskiego – „morał częstokroć zawiły” | 215 |
| 4.4.3. Czarodziejskie baśnie Leprince de Beaumont w | |
| przekładzie Karoliny Gościmskiej – „świadomość złego” | |
| i „wstrętne uczucia” | 220 |
| 4.5. Podsumowanie | 238 |
| Rozdział 5. Recepcja baśni francuskich w polskim systemie literackim w latach 1896–1945. Triumf baśni popularnej 239 | |
| 5.1. Baśń w okresie Młodej Polski i w okresie międzywojennym | 239 |
| 5.1.1. Polskie baśnie literackie | 239 |
| 5.1.2. Baśń a ludowa bajka magiczna, baśń a | |
| pedagogika. Badania naukowe i poglądy stereotypowe | |
| 243 | |
| 5.2. Baśnie perraultowskie i baśnie „z Perraulta” | 251 |
| 5.2.1. Pozycja w systemie polskim – spojrzenie ogólne | |
| 251 | |
| 5.2.2. „Śpiąca królewna” | 254 |
| 5.2.3. „Sinobrody” | 258 |
| 5.2.4. „Kot w butach” | 264 |
| 5.2.5. „Kopciuszek” | 270 |
| 5.2.6. „Paluszek” | 276 |
| 5.3. Echa Leprince de Beaumont – wątek „Pięknej i Bestii” | 281 |
| 5.4. Pośrednia adaptacja baśni Perraulta, d’Aulnoy i Leprince de Beaumont. Baśnie i powiastki dla pilnych dzieci Janiny Colonny-Walewskiej jako owoc | |
| wielostopniowego transferu | 287 |
| 5.5. Podsumowanie | 300 |
| Rozdział 6. Recepcja baśni francuskich w polskim systemie literackim w latach 1946–1989. Wskrzeszenie klasyki 302 | |
| 6.1. Uwagi wstępne | 302 |
| 6.2. Cenzura i reakcja. Baśń dla dzieci w systemie polskim w latach 1946–1961 | 302 |
| 6.2.1. Baśń a komunizm – próba wchłonięcia gatunku | |
| przez oficjalną ideologię | 302 |
| 6.2.2. Ludowość i dydaktyzm | 311 |
| 6.2.3. Badania naukowe nad baśnią. Próby definicji | |
| gatunku | 312 |
| 6.2.4. Baśń poskromiona | 314 |
| 6.3. Bajki Babci Gąski Charles’a Perraulta w przekładzie Hanny Januszewskiej (1961) – tekst ekscentryczny | 316 |
| 6.4. Dydaktyzm i optymizm. Baśń dla dzieci w systemie polskim w latach 1962–1971 | 332 |
| 6.4.1. Między udomowioną moralnością a egzotycznym | |
| kolorytem | 332 |
| 6.4.2. Próby definicji gatunku – kontynuacja | 334 |
| 6.4.3. Baśń i nowe technologie | 336 |
| 6.5. Bajki Charles’a Perraulta w opracowaniu Hanny Januszewskiej (1971). Baśnie oswojone | 337 |
| 6.6. Niekwestionowany entuzjazm. Baśń dla dzieci w systemie polskim w latach 1972–1989 | 346 |
| 6.6.1. Zróżnicowanie repertuaru | 346 |
| 6.6.2. Baśnie a współczesność | 347 |
| 6.6.3. Rozwój badań nad ludową bajką magiczną, baśnią | |
| i literaturą dla dzieci | 349 |
| 6.6.4. Baśń i dziecko | 350 |
| 6.6.5. Rehabilitacja grozy. Recepcja poglądów | |
| Bettelheima | 352 |
| 6.6.6. Pierwsze refl eksje nad przekładem baśni w | |
| perspektywie historycznej | 354 |
| 6.7. Baśnie czarodziejskie Marie-Catherine d’Aulnoy w przekładzie Roberta Stillera (1987) | 355 |
| 6.8. Podsumowanie | 368 |
| Rozdział 7. Recepcja baśni francuskich w latach 1990–2018. Klęska urodzaju? 370 | |
| 7.1. Przemiany polskiego systemu literatury dla dzieci po roku 1990 | 370 |
| 7.2. Między tradycją a nowością, między ujednoliceniem a dywersyfikacją. Baśń w systemie polskim w latach 1990–2018 | 371 |
| 7.2.1. Prestiż tradycji | 371 |
| 7.2.2. Baśniowy kanon: disneyfikacja, rozdrobnienie, | |
| instytucjonalizacja | 373 |
| 7.2.3. Bunt przeciwko konwencji | 376 |
| 7.3. Recepcja baśni Charles’a Perraulta | 379 |
| 7.3.1. Baśnie perraultowskie. Rozmaitość atrybucji | |
| 379 | |
| 7.3.2. Postać Perraulta-baśniopisarza w dyskursie | |
| polskim | 381 |
| 7.3.3. Panorama wydawnicza – statystyki wydań w | |
| latach 1990–2018 | 384 |
| 7.3.4. Analiza przekładów i wybranych adaptacji | 391 |
| 7.3.4.1. Przekłady | 392 |
| 7.3.4.1.1. Powrót przekładu Hanny Januszewskiej | |
| 392 | |
| 7.3.4.1.2. Anonimowe przekłady dla wydawnictwa | |
| Sara (2002) | 395 |
| 7.3.4.1.3. Baśnie, czyli opowieści z dawnych | |
| czasów w przekładzie Barbary Grzegorzewskiej | |
| (2010) | 398 |
| 7.3.4.1.5. Kopciuszek w przekładzie Zofii | |
| Beszczyńskiej (2015) | 404 |
| 7.3.4.1.6. Ośla Skórka w przekładzie Szczepana | |
| Całka | 405 |
| 7.3.4.2. Adaptacje | 406 |
| 7.3.4.2.1. Wpływ adaptacji Hanny | |
| Januszewskiej | 406 |
| 7.3.4.2.2. Między przekładem a adaptacją – | |
| teksty Aleksandry Michałowskiej i Patrycji | |
| Zarawskiej | 411 |
| 7.3.4.2.3. Adaptacje z języka trzeciego | 415 |
| 7.3.4.2.4. „Odświeżenie przez ilustracje” | |
| 418 | |
| 7.3.4.3. Baśnie Perraulta jako „lektura z | |
| opracowaniem” | 419 |
| 7.3.5. Schematy fabularne w adaptacjach baśni | |
| Perraulta | 423 |
| 7.3.5.1. „Śpiąca królewna” | 424 |
| 7.3.5.2. „Czerwony Kapturek” | 425 |
| 7.3.5.3. „Sinobrody” | 428 |
| 7.3.5.4. „Kot w butach” | 429 |
| 7.3.5.5. „Wróżki” | 431 |
| 7.3.5.6. „Kopciuszek” | 432 |
| 7.3.5.7. „Knyps z czubkiem” | 435 |
| 7.3.5.8. „Paluszek” | 437 |
| 7.3.5.9. „Ośla Skórka” | 439 |
| 7.3.6. Bilans recepcji baśni Perraulta – autor | |
| nierozpoznany | 441 |
| 7.4. Recepcja baśni Marie-Catherine d’Aulnoy | 443 |
| 7.4.1. Przekłady sensu stricto | 443 |
| 7.4.2. Adaptacje | 451 |
| 7.4.3. Bilans recepcji baśni d’Aulnoy. Inspirujące | |
| imaginarium | 459 |
| 7.5. Autorka jednej baśni. Recepcja "Pięknej i Bestii" Jeanne-Marie Leprince de Beaumont | 460 |
| 7.6. Podsumowanie | 467 |
| Zakończenie. Podsumowanie i wnioski | 470 |
| Aneksy 479 | |
| Aneks 1. Tabele | 480 |
| Tabela A. Pierwsze wydania baśni Marie-Catherine | |
| d’Aulnoy | 480 |
| Tabela B. Pierwsze wydania baśni i utworów | |
| pokrewnych Charles’a Perraulta | 483 |
| Tabela C. Pierwsze wydania baśni i utworów | |
| pokrewnych Marie-Jeanne Lhéritier de Villandon | 485 |
| Tabela D. Pierwsze wydania baśni François Fénelona | |
| 486 | |
| Tabela E. Pierwsze wydania baśni Jeanne-Marie | |
| Leprince de Beaumont | 487 |
| Tabela F. Tłumacze i adaptatorzy baśni i utworów | |
| pokrewnych przypisywanych Perraultowi wydanych w | |
| latach 1990–2018 (z uwzględnieniem wybranych | |
| adaptatorów i tłumaczy anonimowych) | 489 |
| Aneks 2. Wykresy | 495 |
| Wykres 1. Liczba wydań baśni i utworów pokrewnych | |
| przypisanych Perraultowi w latach 1990–2018 z | |
| podziałem na okresy pięcioletnie | 495 |
| Wykres 2. Liczba wydań sygnowanych nazwiskiem | |
| Perraulta wydanych przez poszczególne wydawnictwa | |
| w latach 1990–2018 (wyszczególniono wydawnictwa, | |
| które opublikowały nie mniej niż pięć wydań) | 496 |
| Wykres 3. Liczba wydań sygnowanych nazwiskiem | |
| Perraulta wydanych przez poszczególne wydawnictwa | |
| w latach 1990–1999 (wyszczególniono wydawnictwa, | |
| które opublikowały nie mniej niż trzy wydania) | 497 |
| Wykres 4. Liczba wydań sygnowanych nazwiskiem | |
| Perraulta wydanych przez poszczególne wydawnictwa | |
| w latach 2000–2009 (wyszczególniono wydawnictwa, | |
| które opublikowały nie mniej niż trzy wydania) | 497 |
| Wykres 5. Liczba wydań sygnowanych nazwiskiem | |
| Perraulta wydanych przez poszczególne wydawnictwa | |
| w latach 2010–2018 (wyszczególniono wydawnictwa, | |
| które opublikowały nie mniej niż trzy wydania) | 498 |
| Aneks 3. Streszczenia baśni d’Aulnoy, Lhéritier, | |
| Perraulta, Fénelona i Leprince de Beaumont | 499 |
| 1. Streszczenia baśni Marie-Catherine d’Aulnoy | 499 |
| 2. Streszczenia baśni i utworów pokrewnych | |
| Charles’a Perraulta | 513 |
| 3. Streszczenia baśni i utworów pokrewnych Marie- | |
| Jeanne Lhéritier de Villandon | 518 |
| 4. Streszczenia baśni François Fénelona | 520 |
| 5. Streszczenia baśni Jeanne-Marie Leprince de | |
| Beaumont | 522 |
| Aneks 4. Bibliografi a polskich przekładów i | |
| adaptacji baśni d’Aulnoy, Lhéritier, Perraulta, | |
| Fénelona i Leprince de Beaumont z lat 1743–2018 | 528 |
| 1. Bibliografi a polskich przekładów i adaptacji | |
| baśni d’Aulnoy | 528 |
| 2. Bibliografia polskich przekładów baśni | |
| Lhéritier de Villandon | 530 |
| 3. Bibliografia polskich przekładów i adaptacji | |
| baśni sygnowanych nazwiskiem Perraulta | 530 |
| 4. Bibliografia przekładów baśni Fénelona | 549 |
| 5. Bibliografia przekładów i adaptacji baśni | |
| Leprince de Beaumont | 550 |
| Bibliografia tekstów cytowanych w pracy | 554 |
| Podziękowania | 589 |
| Summary | 590 |
| Spis ilustracji | 593 |
| Indeks nazwisk | 594 |
Wypożyczaj w abonamencie!
Już od 3,50 zł za ebooka
Newsletter
Najciekawsze nowości i promocje prosto na Twój adres e-mail.
Bądź na bieżąco!
Bądź na bieżąco!