POLECAMY
Wydawca:
Format:
epub, mobi
Zielniki są dokumentacją związków świata człowieka ze światem roślin. Dzięki nim można prowadzić analizy dotyczące m.in. bioróżnorodności, migracji gatunków, zmian klimatycznych, skażenia środowiska, historii farmacji, historii chorób, a także wielu zagadnień z dziedziny etnobotaniki, religioznawstwa, socjologii i antropologii. Najstarsze na świecie zachowane zielniki pochodzą z połowy XVI wieku i stanowią unikatowe repozytorium informacji (także genetycznej) o roślinach sprzed setek lat. Niniejsza publikacja jest prawdziwym kompendium wiedzy na temat zielników, umożliwiającym korzystanie w pełni z ich potencjału jako archiwów informacji naukowej. Jej zakres został określony na podstawie konsultacji z opiekunami zbiorów przyrodniczych. W poszczególnych rozdziałach opisano: – rozwój historii naturalnej i historię powstawania zielników na tle rozwoju botaniki jako propedeutyki nauk przyrodniczych, – najstarsze zabytki zielnikowe w Polsce i na świecie, – zagadnienia etyczne związane ze zbiorem roślin, zarządzaniem zbiorami przyrodniczymi, w tym – zielnikami i ochroną historycznych kolekcji jako obiektów zabytkowych, – technikę i technologię wytwarzania zielników, z omówieniem budowy chemicznej podstawowych elementów strukturalnych występujących w zielnikach, – historię stosowania środków biobójczych, które często w sposób trwały zanieczyszczają zbiory zielnikowe i mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia użytkowników, – procesy degradacji występujące w zbiorach zielnikowych, z uwzględnieniem degradacji materiału genetycznego, – metody ochrony prewencyjnej i interwencyjnej w ramach polityki Integrated Pest Management (IPM), – badania związane z ochroną materiału genetycznego w zbiorach przyrodniczych, – realizacje konserwatorskie na trzech zabytkowych zielnikach z XVIII wieku z polskich zbiorów, należących do najstarszych i najcenniejszych obiektów tego typu w Polsce. Publikacja będzie pomocna dla: – kuratorów i opiekunów zbiorów zielnikowych i innych zbiorów przyrodniczych, – pracowników muzeów przyrodniczych i regionalnych, bibliotek, archiwów – botaników, genetyków, etnobotaników, farmaceutów, studentów botaniki farmaceutycznej i wszystkich innych badaczy korzystających z zielników, – studentów nauk biologicznych, farmacji i medycyny, zainteresowanych poszerzeniem wiedzy na temat początków nauk przyrodniczych i historycznych metod badawczych oraz historią stosowania toksycznych substancji jako metod ochrony, – studentów biologii, biotechnologii, farmacji, leśnictwa i nauk rolniczych, jako uzupełnienie wiedzy o dokumentacji zasobów roślinnych, – studentów kierunków związanych z ochroną zabytków (konserwacja i restauracja dzieł sztuki, ochrona dóbr kultury), – miłośników przyrody i współczesnych twórców zielników. Książka stanowi podstawę do odpowiedzialnego dokumentowania otaczającej nas informacji biologicznej, które jako dziedzictwo docenią przyszłe pokolenia.
Rok wydania | 2023 |
---|---|
Liczba stron | 302 |
Kategoria | Botanika |
Wydawca | Wydawnictwo Naukowe PWN |
ISBN-13 | 978-83-01-22969-6 |
Numer wydania | 1 |
Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Zielnik czarodziejski to jest zbiór...
do koszyka
Zielnik klasztorny
do koszyka
Zielnik pierwszej pomocy
do koszyka
Podręczny zielnik średniowiecznego...
do koszyka
Ochrona odgromowa obiektów budowlanych
do koszyka
Ochrona autorskich praw osobistych w...
do koszyka
Spis treści
Podziękowania IX | |
Przedmowa XI | |
Część I. HISTORIA I ZNACZENIE ZIELNIKÓW Z ZASUSZONYMI ROŚLINAMI | 1 |
1. Historia naturalna: od obrazu dominacji człowieka nad naturą do samodzielnej dyscypliny. Ewolucja opisu botanicznego | 5 |
2. Formy pośrednie między ilustracją botaniczną a klasyczną formą zielników | 9 |
3. Zielniki z zasuszonymi roślinami | 15 |
Najstarsze zachowane zielniki na świecie i w Polsce | 16 |
Najstarsze wskazówki dotyczące tworzenia zielników | 25 |
Określenia stosowane wobec zielników zawierających zasuszone okazy roślin | 27 |
Pierwsze wizerunki zielników | 28 |
Zielniki jako zjawisko kolekcjonerskie i element zbiorów przyrodniczych | 29 |
Zielniki jako narzędzia naukowe | 39 |
Szczególne przykłady zielników: zielniki artystyczne i symboliczne | 46 |
Zagadnienia etyczne i prawne związane ze zbiorami zielnikowymi | 47 |
Część II. ZAGADNIENIA TECHNIKI I TECHNOLOGII TWORZENIA ORAZ BUDOWA ZIELNIKÓW | 53 |
4. Technika i technologia wykonania zielników | 57 |
Zbiór okazów | 57 |
Suszenie okazów | 57 |
Zabiegi dodatkowe stosowane w preparatyce i oglądzie okazów | 60 |
Mocowanie okazów na arkuszach | 62 |
Materiały używane do mocowania okazów zielnikowych | 66 |
Warstwa opisowa | 81 |
Formy występowania i przechowywania arkuszy zielnikowych | 85 |
Formy zwarte: zeszyty, kodeksy, albumy | 85 |
Pojedyncze arkusze | 92 |
Nietypowe rozwiązania technologiczne spotykane w zielnikach artystycznych | 94 |
5. Charakterystyka fizykochemiczna podstawowych elementów struktury zielników | 97 |
Związki chemiczne w ścianie komórkowej okazów roślinnych i w papierowym podłożu | 97 |
Związki mineralne w strukturze okazów botanicznych i w strukturze papieru | 99 |
Budowa ściany komórkowej | 102 |
Charakterystyka związków występujących w ścianie komórkowej i w podłożu papierowym | 104 |
Celuloza | 104 |
Hemicelulozy | 106 |
Lignina | 107 |
Pektyny | 107 |
Białko występujące w ścianie komórkowej roślin | 108 |
Kutyna, suberyna, woski | 108 |
6. DNA w komórkach roślinnych – budowa, funkcje, lokalizacja | 111 |
Budowa DNA | 111 |
Lokalizacja DNA w komórkach roślinnych | 114 |
DNA jądrowe (nuclear DNA, nDNA) | 114 |
DNA mitochondrialne (mtDNA) | 116 |
DNA plastydowe (ptDNA, ze szczególnym uwzględnieniem DNA chloroplastowego, cpDNA) | 116 |
Inne lokalizacje kwasów nukleinowych w komórce roślinnej | 117 |
Podstawowe procesy związane z powstawaniem i funkcjonowaniem DNA | 117 |
Replikacja DNA | 117 |
Ekspresja genomu | 118 |
Część III. PROCESY DEGRADACJI ELEMENTÓW STRUKTURALNYCH OKAZÓW ZIELNIKOWYCH I PODŁOŻA PAPIEROWEGO | 123 |
Hydroliza kwasowa | 125 |
Degradacja alkaliczna | 126 |
Utlenianie | 127 |
Fotodegradacja | 127 |
Degradacja termiczna | 128 |
Zanieczyszczenia środowiska, w którym przechowywane są zbiory | 129 |
Degradacja fizyczna materiału roślinnego | 132 |
Obniżenie właściwości wytrzymałościowych | 132 |
Zniszczenia mechaniczne, deformacje, zniszczenia na skutek zabiegów konserwatorskich | 133 |
Zmiana barwy | 139 |
Degradacja biologiczna (biodeterioracja) | 140 |
Zniszczenia spowodowane działalnością mikroorganizmów | 140 |
Zniszczenia spowodowane działalnością owadów | 140 |
Zniszczenia spowodowane stosowaniem środków biobójczych | 144 |
Degradacja materiału genetycznego | 162 |
Rozpad enzymatyczny | 163 |
Hydroliza | 164 |
Utlenianie | 165 |
Alkilacja | 166 |
Wysoka temperatura i wilgotność | 167 |
Sieciowanie | 167 |
Wpływ warunków przechowywania i historycznych metod ochrony na DNA | 168 |
Część IV. PREWENCYJNA I INTERWENCYJNA OCHRONA ZBIORÓW ZIELNIKOWYCH | 171 |
7. Wybrane zagadnienia związane z prewencyjną i interwencyjną ochroną zbiorów zielnikowych | 173 |
Zintegrowany system ochrony przed szkodnikami (IPM) dla zbiorów zielnikowych | 173 |
Mrożenie | 175 |
Wysokie temperatury | 176 |
Mikrofale | 177 |
Anoksja | 177 |
Stabilne warunki klimatyczne | 177 |
Dekontaminacja zbiorów skażonych biocydami | 181 |
Ochrona materiału genetycznego w zbiorach – badania | 182 |
Część V. KONSERWACJA ZIELNIKÓW W PRAKTYCE – TRZY WIZJE ETYCZNEJ KONSERWACJI | 189 |
8. Zielnik Izabeli Czartoryskiej, 1746, Muzeum Narodowe w Krakowie, Rkps 2782 | 197 |
Technologia i stan zachowania | 197 |
Założenia konserwacji | 205 |
Przebieg prac konserwatorskich z zastosowaniem bezpiecznej metodologii konserwatorskiej i wykorzystaniem wyników badań | 205 |
9. Zielnik Johanna Friedricha Zeidlera, tom I, 1732, Biblioteka Główna Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, sygn. Zb. Specj. I Starodruki 14, D. 104.57.646 | 213 |
Technologia i stan zachowania | 213 |
Założenia konserwacji | 223 |
Przebieg prac konserwatorskich z zastosowaniem bezpiecznej metodologii konserwatorskiej i wykorzystaniem wyników badań | 223 |
10. Zielnik Helwinga/Boretiusa, 1724–45, Zielnik Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego (WA), sygn. WA-KH-13.2.2 | 231 |
Technologia i stan zachowania | 231 |
Założenia konserwacji | 238 |
Zabiegi konserwatorskie z zastosowaniem bezpiecznej metodologii konserwatorskiej i wykorzystaniem wyników badań | 238 |
11. Podsumowanie | 247 |
Zakończenie | 251 |
Bibliografia | 252 |
Indeks cytowanych zielników według miejsc przechowania | 273 |
Indeks osób | 276 |
Indeks rzeczowy | 278 |
Spis ilustracji | 280 |
Herbaria – preservation and conservation (abstract) | 285 |