POLECAMY
Autor:
Format:
ibuk
Mieszkańcy miast, bez względu na uwarunkowania historyczne, w których przyszło im żyć, uważali władze miejskie za zobligowane do zapewnienia porządku
i bezpieczeństwa w ich granicach administracyjnych. W miarę upływu czasu oczekiwania te były coraz większe, a możliwości wyrażenia niezadowolenia z działania włodarzy miasta rosły. W drugiej połowie XIX w. w Galicji w warunkach uzyskanej autonomii służyły temu przede wszystkim wybory władz samorządowych oraz prasa lokalna i krajowa, na łamach której wyrażano opinie o poczynaniach władz.
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie, jakie działania podejmowały władze samorządowe znaczniejszych miast Galicji Zachodniej, aby te potrzeby zaspokoić
i zapewnić gminom sprawne, bezpieczne i wygodne dla ich mieszkańców funkcjonowanie.
W Rozdziale I scharakteryzowane zostały etapy kształtowania się samorządu gminnego w monarchii austro-węgierskiej i Galicji, czego wyrazem były ustawy: gminna krajowa z 12 sierpnia 1866 r. wraz z ordynacją wyborczą dla gmin w Królestwie Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim oraz gminna z 13 marca 1889 r. dla znaczniejszych miast Galicji. W miarę upływu czasu praktyka korygowała zasady funkcjonowania gmin, które wypracowywały własne metody postępowania, a w swoich działaniach były coraz sprawniejsze i skuteczniejsze. Chociaż więc obowiązujący system prawny nie był idealny, obraz gminy, najczęściej wiejskiej, która nie radzi sobie z ciężarem nałożonych na nią obowiązków, powstały w pierwszych latach funkcjonowania samorządu, nie odpowiadał prawdzie szczególnie w odniesieniu do gmin miejskich i do okresu późniejszego.
Rozdział II poświęcony został charakterystyce potencjału demograficznego
i ekonomicznego badanych ośrodków oraz korektom ich granic administracyjnych. Symbolem zarówno władzy samorządowej, jak i statusu gminy był ratusz lub inny budynek, w którym władze miejskie znajdowały siedzibę. Chociaż prawnie jedenaście miast Galicji Zachodniej stanowiło jedną kategorię, w praktyce różniły się liczbą ludności, powierzchnią i wysokością dochodów, a dysproporcje te niekiedy przybierały znaczny rozmiar.
W Rozdziale III omówiono organizację władz miejskich, to jest funkcjonowanie rad miejskich oraz rozwój aparatu urzędniczego, który wynikał z przyrostu zadań realizowanych przez władze samorządowe. Po pokonaniu początkowych trudności związanych z organizacją samorządu miejskiego znaczniejsze miasta Galicji Zachodniej dysponowały odpowiednimi, chociaż przeważnie skromnymi warunkami do zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego w gminie.
Rozdział IV poświęcony został kwestiom bezpieczeństwa osobistego oraz mienia mieszkańców gminy i służbom, które je zapewniały, czyli policji miejskiej i straży pożarnej. Początkowo służby te liczyły niewielu członków, a zakres ich obowiązków, szczególnie policji miejskiej, był duży i różnorodny. W miarę upływu czasu postępowała specjalizacja służb, a świadomość, iż działają dla dobra publicznego
i należy podporządkowywać się poleceniom ich funkcjonariuszy, wzrastała.
W rezultacie w przededniu pierwszej wojny światowej poziom bezpieczeństwa mieszkańców gminy znacznie wzrósł.
Kwestie związane z kodyfikacją przepisów budowlanych oraz wprowadzaniem ich w życie, a także z rozwojem infrastruktury miejskiej scharakteryzowane zostały
w Rozdziale V. Ożywiony ruch budowlany oraz działania mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa pożarowego spowodowały przeobrażenia w wyglądzie miast,
z których część zyskała wielkomiejski szyk, co prawda często ograniczony jedynie do centrum. Jednak niekiedy przeobrażenia te niekorzystnie zmieniły historyczny układ zabudowy.
O zagadnieniach dotyczących komunikacji na obszarze gminy traktuje Rozdział VI. Udział gmin w tworzeniu prawa dotyczącego przepisów ruchu drogowego, w tym dla nowych środków transportu, był istotny. Nie ustawały one również w wysiłkach, aby budować nowe i utrzymywać w należytym stanie istniejące drogi. Troszczyły się również o drogi kolejowe i wodne, odnosząc większe sukcesy w przypadku tych pierwszych.
W Rozdziale VII omówiono organizację wymiany handlowej, której głównym celem było zaspokojenie podstawowych potrzeb mieszkańców gminy. Władze miejskie urządzały place targowe, na które stopniowo przenoszono handel z centrum miasta, opracowywały regulaminy targowe i egzekwowały ich przestrzeganie, unowocześniały rzeźnie, rzadziej decydowały się na budowę hal targowych. W swoich działaniach starały się uwzględniać interesy zarówno kupujących, jak i sprzedających.
Kwestie utrzymania czystości w mieście miały istotne znaczenie ze względów epidemiologicznych. Poświęcono im Rozdział VIII, w którym omówiono działalność komisji sanitarnych, uchwalane przez rady miejskie regulaminy czystości i porządku w mieście, praktyczne działania na rzecz utrzymania porządku, tworzenie nowych cmentarzy oraz grzebowisk dla zwierząt, a także upiększanie miast. Starano się również o podnoszenie poziomu świadomości obywatelskiej i zrozumienie dla konieczności przestrzegania przepisów porządkowych dla dobra wszystkich mieszkańców gminy.
Modernizacja infrastruktury miejskiej, a szczególnie wprowadzenie oświetlenia gazowego, a później elektrycznego, zaprowadzenie wodociągów i kanalizacji na przełomie XIX i XX w. stało się koniecznością, którą wymusił, a jednocześnie umożliwił postęp techniczny. Zagadnienia te zostały omówione w Rozdziale IX.
Rok wydania | 2013 |
---|---|
Liczba stron | 315 |
Kategoria | Historia Polski |
Wydawca | Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego |
ISBN-13 | 978-83-7338-870-3 |
Język publikacji | polski |
Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Działalność lecznicza. Podmioty...
do koszyka
Działalność gospodarcza jednostek...
do koszyka
Działalność gospodarcza książąt...
do koszyka
Działalność gospodarcza na rynku...
do koszyka
Działalność gospodarcza samorządu...
do koszyka
Działalność gospodarcza w sektorze MŚP
do koszyka
Działalność gospodarcza w zakresie...
do koszyka
Spis treści
Wykaz skrótów źródeł | 8 |
Wstęp | 9 |
1. Porządek i bezpieczeństwo publiczne a termin policja | 9 |
2. Cel i zakres pracy | 12 |
3. Podstawa źródłowa | 16 |
4. Stan badań | 23 |
Rozdział I Ustawodawstwo gminne w monarchii habsburskiej i w Galicji | 27 |
1. Kształtowanie się idei samorządu gminnego w latach 1848–1862 | 27 |
2. Ustawa gminna krajowa z 12 sierpnia 1866 r. | 31 |
3. Ustawa gminna z 13 marca 1889 r. dla trzydziestu znaczniejszych miast | 33 |
4. Ordynacja wyborcza dla gmin w Królestwie Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim z 12 sierpnia 1866 r. | 40 |
Rozdział II Potencjał demograficzny, ekonomiczny i przemiany terytorialne badanych ośrodków | 46 |
1. Ludność znaczniejszych miast Galicji Zachodniej | 46 |
2. Granice administracyjne | 55 |
3. Finanse i gospodarka miejska | 57 |
4. Ratusz jako siedziba i symbol samorządnej gminy | 68 |
Rozdział III Organizacja władz samorządowych | 76 |
1. Funkcjonowanie rad miejskich | 76 |
2. Urzędnicy miejscy | 79 |
Rozdział IV Bezpieczeństwo osób i mienia oraz służby, które je zapewniały | 85 |
1. Przepisy prawne | 85 |
2. Policja | 87 |
3. Straż pożarna i ustawa z 10 lutego 1891 r. o policji ogniowej | 93 |
Rozdział V Budownictwo miejskie | 109 |
1. Ustawy budowlane z 28 kwietnia 1882 r. i z 15 maja 1907 r. oraz kary za złamanie ich postanowień | 109 |
2. Plany regulacyjne miast | 114 |
3. Organizacja prac budowlanych i materiały budowlane | 118 |
4. Rozwój infrastruktury miejskiej | 123 |
5. Inwestycje wojskowe | 140 |
6. Nadawanie nazw ulicom i numeracja domów | 147 |
Rozdział VI Komunikacja | 151 |
1. Regulacje prawne dotyczące zakładania i użytkowania dróg | 151 |
2. Budowa i utrzymanie dróg | 159 |
3. Środki transportu i regulaminy poruszania się po ulicach | 169 |
4. Transport kolejowy | 174 |
5. Rzeki | 181 |
Rozdział VII Organizacja handlu | 189 |
1. Przepisy prawne dotyczące handlu żywnością | 189 |
2. Targi i jarmarki | 190 |
3. Przenoszenie handlu z rynku na place targowe i ich infrastruktura | 195 |
4. Budowa nowych lub modernizacja starych rzeźni | 209 |
5. Hale targowe | 217 |
6. Regulaminy targowe i opłaty | 219 |
7. Starania władz miejskich o wpływ na wymianę handlową | 225 |
Rozdział VIII Utrzymanie czystości i porządku w mieście | 235 |
1. Komisje sanitarne | 235 |
2. Regulaminy czystości | 237 |
3. Praktyczne działania na rzecz utrzymania porządku | 239 |
4. Tworzenie nowych cmentarzy i grzebowisk dla zwierząt | 250 |
5. Zakładanie parków i ogrodów miejskich | 255 |
6. Towarzystwa upiększania miasta | 260 |
Rozdział IX Modernizacja infrastruktury miejskiej | 264 |
1. Konieczność unowocześnienia oświetlenia, wodociągów i kanalizacji | 264 |
2. Oświetlenie gazowe i elektryczne | 265 |
3. Kanalizacja | 276 |
4. Studnie miejskie | 281 |
5. Budowa wodociągów | 285 |
6. Telefonizacja | 294 |
Zakończenie | 296 |
Bibliografia | 299 |
Zestawienie tabel i wykresów | 311 |
Streszczenie | 312 |