INNE EBOOKI AUTORA
Koszyk
Wykłady o aspekcie polskiego czasownika
Autor:
Wydawca:
Format:
ibuk
Autor opisuje różne opozycje logiczne i językowe mające wpływ na wybór między czasownikiem dokonanym a niedokonanym, prefiksy czasownikowe oraz klasy akcjonalne sytuacji. Za podstawową funkcję aspektu dokonanego uznaje się wyrażanie zdarzeniowości oraz budowanie narracji w tekście.
Autor podaje dane frekwencyjne czasowników niedokonanych i dokonanych w poszczególnych formach gramatycznych i interpretuje je zgodnie z przedstawioną teorią. Wśród form zawartych w książce są konstrukcje nieopisane do tej pory w polskich podręcznikach gramatyki, np. quasi-perfekt (konstrukcja typu mam zrobione). Odrębnie omawia użycie aspektu niedokonanego w języku prawnym, w tym w kodeksie karnym, wyjątkowe na tle innych języków słowiańskich. W podsumowaniu proponuje algorytm użycia aspektu w polszczyźnie.
Dodatek zawiera zarys historii aspektologii, opis aspektu w polskich słownikach oraz nowe propozycje znakowania tej kategorii w korpusach.
Publikacja na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC BY 3.0 PL) (pełna treść wzorca dostępna pod adresem: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode).
The author describes various logical and linguistic oppositions which influence the choice between a perfective and imperfective verb, verb prefixes and aspectual classes. The description of events and the narrative are considered the main functions of the perfective aspect. The use of the imperfective aspect in legal texts, such as criminal-law codes, is also discussed in the work.
| Rok wydania | 2020 |
|---|---|
| Liczba stron | 316 |
| Kategoria | Publikacje darmowe |
| Wydawca | Uniwersytet Warszawski |
| ISBN-13 | 978-83-235-4234-6 |
| Numer wydania | 1 |
| Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Spis treści
| Wstęp | 13 |
| ROZDZIAŁ 1. ISTOTA OPOZYCJI ASPEKTOWEJ | 17 |
| 1.1. Aspekt na tle innych kategorii gramatycznych | 17 |
| 1.2. Formalne wyznaczniki aspektu | 19 |
| 1.2.1. Prefiksy i sufiksy | 19 |
| 1.2.2. Paradygmatyka fleksyjna i łączliwość składniowa | 21 |
| 1.3. Klasyfikacja stanów rzeczy. Zdarzenie, trwanie i powtarzalność | 23 |
| 1.4. Teliczność | 25 |
| 1.5. Semantyczne warunki parzystości aspektowej. Rodzaje par aspektowych | 27 |
| 1.6. Aspekt i narracja | 33 |
| 1.7. Aspekt między fleksją a słowotwórstwem | 37 |
| 1.8. Statystyka aspektu | 41 |
| 1.8.1. Rozkład form aspektowych w słowniku | 41 |
| 1.8.2. Statystyka kategorii aspektu, rodzaju i liczby | 45 |
| 1.8.3. Rozkład form aspektowych w tekście | 46 |
| ROZDZIAŁ 2. GENEZA ASPEKTU. PRZEDROSTKI I PRZYROSTKI | 52 |
| 2.1. Geneza aspektu | 54 |
| 2.2. Rodzaj akcji (Aktionsart) | 60 |
| 2.2.1. Klasyfikacja rodzajów akcji | 61 |
| 2.3. Przedrostki | 71 |
| 2.3.1. Przedrostki czysto aspektowe | 72 |
| 2.3.2. Przedrostki czasowników perfectivum tantum | 77 |
| 2.3.3. Historia przedrostków | 78 |
| 2.3.4. Prefiksacja nowych zapożyczeń i czasowniki dwuaspektowe | 79 |
| 2.3.5. Pary prefiksalne i sufiksalne | 80 |
| 2.3.6. Trójki aspektowe | 82 |
| 2.4. Znaczenie perfektywizujące przedrostka za- na przykładzie czasownika zagłosować | 83 |
| 2.4.1. Prefiks za- i zdarzenie. Znaczenie segmentujące czasownika dk | 85 |
| ROZDZIAŁ 3. KLASY AKCJONALNE | 90 |
| 3.1. Ontologia sytuacji | 90 |
| 3.2. Klasyfikacja Vendlera | 93 |
| 3.3. Słowiańskie adaptacje klasyfikacji Vendlera | 97 |
| 3.3.1. Klasyfikacja akcjonalna czasowników polskich Romana Laskowskiego | 99 |
| 3.4. Cel i granica, koniec i początek. Czasowniki momentalne, parametryczne i skutkowe | 102 |
| 3.5. Czasowniki ruchu | 107 |
| 3.5.1. Path verbs i manner verbs. Rama czasownikowa i satelitarna | 107 |
| 3.5.2. Określone i nieokreślone czasowniki ruchu | 109 |
| 3.5.3. Swoistość opozycji aspektowych czasowników ruchu | 112 |
| 3.5.4. Rola czasowników ruchu w rozwoju kategorii aspektu | 115 |
| ROZDZIAŁ 4. ZNACZENIA SZCZEGÓŁOWE ASPEKTU A TYPY PAR ASPEKTOWYCH | 118 |
| 4.1. Inwarianty znaczeniowe aspektu | 119 |
| 4.2. Znaczenia szczegółowe aspektu dk | 121 |
| 4.3. Znaczenia szczegółowe aspektu ndk | 123 |
| 4.3.1. Znaczenia aktualnotrwałe i duratywne oraz ich podtypy | 124 |
| 4.3.2. Znaczenia wielokrotne i potencjalne | 127 |
| 4.3.3. Znaczenie ogólnofaktyczne | 129 |
| 4.3.4. Znaczenia praesens historicum i praesens scenicum | 133 |
| 4.3.5. Znaczenie performatywne | 137 |
| 4.3.5.1. Użycie performatywne czasownika ndk a etykieta językowa | 140 |
| 4.3.6. Użycie definicyjne | 141 |
| 4.4. Znaczenia szczegółowe a klasa akcjonalna i punkt odniesienia | 142 |
| 4.5. Rekategoryzacja klas akcjonalnych i znaczeń szczegółowych | 144 |
| ROZDZIAŁ 5. ASPEKT W NARRACJI I POZA NIĄ. NEGACJA, MODALNOŚĆ, FORMY TRYBÓW I FORMY NIEOSOBOWE | 154 |
| 5.1. Funkcje narracyjne aspektu | 154 |
| 5.2. Aspekt imiesłowów i bezosobników | 158 |
| 5.2.1. Aspekt imiesłowów przysłówkowych | 159 |
| 5.2.2. Aspekt imiesłowów przymiotnikowych | 160 |
| 5.2.3. Quasi-perfekt i aspekt w polszczyźnie | 163 |
| 5.2.4. Aspekt bezosobników | 166 |
| 5.3. Aspekt a negacja | 167 |
| 5.3.1. Negacja jako podstawa inwariantnego znaczenia aspektu | 171 |
| 5.4. Aspekt a modalność. Tryb przypuszczający i rozkazujący | 173 |
| 5.4.1. Tryb przypuszczający i modalność epistemiczna | 174 |
| 5.4.2. Aspekt w trybie rozkazującym. Imperfektywizacja dyrektywy zaprzeczonej | 178 |
| 5.4.3. Aspekt rozkaźnika w różnych aktach illokucyjnych | 182 |
| 5.5. Aspekt bezokolicznika | 186 |
| 5.5.1. Aspekt bezokolicznika jako głównego predykatu w zdaniu | 187 |
| 5.5.2. Aspekt bezokolicznikowych dopełnień | 189 |
| 5.5.3. Czas przyszły z bezokolicznikiem | 196 |
| 5.5.4. Być w czasie przeszłym z bezokolicznikiem – absentyw | 197 |
| 5.6. Aspekt odsłownika (rzeczownika odczasownikowego) | 198 |
| 5.7. Podsumowanie przeglądu użycia aspektu w różnych formach czasownika | 204 |
| ROZDZIAŁ 6. ASPEKT W DZIAŁANIU. CZASOWNIKI DOKONANE I NIEDOKONANE W JĘZYKU PRAWNYM | 205 |
| 6.1. Struktura językowa kodeksu karnego | 205 |
| 6.2. Czy aspekt ndk w kodeksie ma znaczenie wielokrotne? | 210 |
| 6.3. Czy aspekt ndk w kodeksie wynika z użycia czasu teraźniejszego? | 212 |
| 6.3.1. Czas teraźniejszy i przyszły w prawie i ekonomii. Gramatyka a zachowania | 216 |
| 6.4. Aspekt ndk, usiłowanie, przygotowanie i skutek | 217 |
| 6.4.1. Podżeganie i namowa. Aspekt czasowników oznaczających wpływ na odbiorcę | 222 |
| 6.5. Czasowniki dk w Kodeksie karnym i w Kodeksie cywilnym | 226 |
| 6.6. Ilustracyjna funkcja aspektu ndk w polszczyźnie. Użycie definicyjne w kodeksach | 228 |
| ZAKOŃCZENIE. ALGORYTM UŻYCIA ASPEKTU W POLSZCZYŹNIE | 232 |
| DODATEK. JAK OPISYWAĆ ASPEKT? | 237 |
| D.1. Subiektywny zarys dziejów aspektologii | 237 |
| D.1.1. Początki refleksji nad opozycją aspektową. Gramatyki i słowniki | 238 |
| D.1.2. Strukturalna analiza aspektu – od początku do połowy XX wieku | 240 |
| D.1.3. Leksykalna analiza sensów aspektowych – druga połowa XX wieku | 242 |
| D.1.4. Powojenna aspektologia polska | 244 |
| D.1.5. Aspektologia przełomu tysiącleci. Analiza kognitywna, badanie funkcji narracyjnych, modalnościowych oraz analiza porównawcza języków słowiańskich | 247 |
| D.1.6. Współczesna aspektologia polska | 252 |
| D.2. Aspekt w słownikach | 256 |
| D.2.1. Aspekt w polskich słownikach ogólnych | 257 |
| D.2.2. Aspekt w słownikach dwujęzycznych i innych | 264 |
| D.3. Aspekt w korpusach | 266 |
| D.3.1. Tagowanie par aspektowych | 268 |
| D.3.2. Analizy aspektowe w korpusie. Pary prefiksalne i sufiksalne | 271 |
| Bibliografia | 273 |
| Spis tabel | 289 |
| Indeks rzeczowy | 290 |
| Lista czasowników i par aspektowych omawianych w tekście | 297 |
| Lectures on Polish verbal aspect. Summary | 308 |
| Introduction | 13 |
| CHAPTER 1. THE ESSENCE OF ASPECTUAL OPPOSITION | 17 |
| 1.1. Aspect against the background of other grammatical categories | 17 |
| 1.2. Formal exponents of aspect | 19 |
| 1.2.1. Prefixes and suffixes | 19 |
| 1.2.2. Inflectional paradigms and syntactic collocability | 21 |
| 1.3. Classification of viewpoints on reality. Event, duration and repetition | 23 |
| 1.4. Telicity | 25 |
| 1.5. Semantic conditions for the existence of aspectual pairs. Types of aspectual pairs | 27 |
| 1.6. Aspect and narrative | 33 |
| 1.7. Aspect: between inflection and word-formation | 37 |
| 1.8. Aspect in statistics | 41 |
| 1.8.1. Distribution of aspect forms in dictionaries | 41 |
| 1.8.2. Statistics of forms of aspect, grammatical gender and number | 45 |
| 1.8.3. Distribution of aspect forms in text | 46 |
| CHAPTER 2. THE ORIGINS OF ASPECT. PREFIXES AND SUFFIXES | 52 |
| 2.1. The origins of aspect | 54 |
| 2.2. Lexical aspect classes (Aktionsart) | 60 |
| 2.2.1. Classification of lexical aspect classes | 61 |
| 2.3. Prefixes | 71 |
| 2.3.1. Pure aspect prefixes | 72 |
| 2.3.2. Prefixes of perfectivum tantum verbs | 77 |
| 2.3.3. Prefixes in a historical perspective | 78 |
| 2.3.4. Prefixation of newly acquired loans and biaspectual verbs | 79 |
| 2.3.5. Prefixal and suffixal pairs | 80 |
| 2.3.6. Aspectual triplets | 82 |
| 2.4. The perfectivizing function of the prefix za-: the case of the verb zagłosować [‘to cast a vote’] | 83 |
| 2.4.1. The prefix za- and the event. The segmenting function of perfective verbs | 85 |
| CHAPTER 3. LEXICAL ASPECT – TYPES OF VERBS | 90 |
| 3.1. Ontology of situations | 90 |
| 3.2. Vendler’s classification | 93 |
| 3.3. Slavic adaptations of Vendler’s classification | 97 |
| 3.3.1. Roman Laskowski’s classification of Polish verbs | 99 |
| 3.4. Goal and boundary. Beginning and end. Momentary verbs, parametric verbs and effect verbs | 102 |
| 3.5. Movement verbs | 107 |
| 3.5.1. Path verbs and manner verbs. Verb and satellite frame | 107 |
| 3.5.2. Definite and indefinite movement verbs | 109 |
| 3.5.3. Special character of aspectual opposition in movement verbs | 112 |
| 3.5.4. The role of movement verbs in the development of aspect as a grammatical category | 115 |
| CHAPTER 4. PARTICULAR MEANINGS OF ASPECT VS TYPES OF ASPECTUAL PAIRS | 118 |
| 4.1. Invariants in the meaning of aspect | 119 |
| 4.2. Particular meanings of the perfective aspect | 121 |
| 4.3. Particular meanings of the imperfective aspect | 123 |
| 4.3.1. On-going and durative meanings and their sub-types | 124 |
| 4.3.2. The iterative and potential meanings | 127 |
| 4.3.3. The general-fact meaning | 129 |
| 4.3.4. The historic present and the praesens scenicum | 133 |
| 4.3.5. The performative meaning | 137 |
| 4.3.5.1. The performative use of an imperfective verb vs the linguistic politeness | 140 |
| 4.3.6. The definitional function | 141 |
| 4.4. Specific aspect meaning vs aspectual class and reference point | 142 |
| 4.5. A recategorization of aspectual classes and particular meanings | 144 |
| CHAPTER 5. ASPECT IN NARRATIVE AND BEYOND. NEGATION, MODALITY AND IMPERSONAL FORMS | 154 |
| 5.1. Narrative functions of aspect | 154 |
| 5.2. Aspect of participles and impersonal constructions | 158 |
| 5.2.1. Aspect of adverbial participles | 159 |
| 5.2.2. Aspect of adjectival participles | 160 |
| 5.2.3. The quasi-perfect and aspect in Polish | 163 |
| 5.2.4. Aspect of impersonal constructions | 166 |
| 5.3. Aspect vs negation | 167 |
| 5.3.1. Negation as a foundation of the invariant meaning of aspect | 171 |
| 5.4. Aspect and modality – imperative and conditional moods | 173 |
| 5.4.1. The conditional mood and epistemic modality | 174 |
| 5.4.2. Aspect of the imperative. The imperfectivization of a negated directive | 178 |
| 5.4.3. Aspect of the imperative in various illocutionary acts | 182 |
| 5.5. Aspect of infinitives | 186 |
| 5.5.1. Aspect of infinitives used as the main sentence predicate | 187 |
| 5.5.2. Aspect of infinitival complements | 189 |
| 5.5.3. The future tense with an infinitival form | 196 |
| 5.5.4. The verb być in the past tense with the infinitive – the absentive | 197 |
| 5.6. Aspect of gerunds (deverbal nouns) | 198 |
| 5.7. Summary of the review of aspect use in various verb forms | 204 |
| CHAPTER 6. ASPECT APPLIED. PERFECTIVE AND IMPERFECTIVE VERBS IN LEGAL TEXTS | 205 |
| 6.1. Language structure of criminal-law codes | 205 |
| 6.2. Does the imperfective aspect in a criminal-law code have an iterative meaning? | 210 |
| 6.3. Is the imperfective aspect in a criminal-law code necessitated by the present-time reference? | 212 |
| 6.3.1 The present tense and the future tense in law and economics. Grammar vs behaviors | 216 |
| 6.4. The imperfective aspect, attempt, preparation and effect | 217 |
| 6.4.1. Incitement and persuasion. The aspect of verbs denoting exerting influence on the addressee | 222 |
| 6.5. Perfective verbs in the Polish Criminal-Law Code and Civil Code | 226 |
| 6.6. The illustrative function of the imperfective aspect in Polish. The definitional function of the | |
| imperfective aspect in legal codes | 228 |
| CONCLUSION. AN ALGORITHM FOR THE USE OF ASPECT IN POLISH | 232 |
| APPENDIX. HOW TO DEAL WITH ASPECT IN THEORETICAL TERMS? | 237 |
| D.1. A subjective history of aspect studies | 237 |
| D.1.1. First reflections on aspect opposition. Grammars and dictionaries | 238 |
| D.1.2. Structural analysis of aspect. From the beginning to the middle of the twentieth century | 240 |
| D.1.3. Analysis of aspectual senses – the latter half of the twentieth century | 242 |
| D.1.4. Polish aspectology since WWII | 244 |
| D.1.5. Aspectology at the turn of the millennium. Cognitive analysis, research on aspect in the | |
| narrative, aspect and modality, and the comparative description of aspect in different Slavic languages | 247 |
| D.1.6. Contemporary aspectology in Poland | 252 |
| D.2. Aspect in dictionaries | 256 |
| D.2.1. Aspect in Polish monolingual dictionaries | 257 |
| D.2.2. Aspect in bilingual and specialized dictionaries | 264 |
| D.3. Aspect in corpora | 266 |
| D.3.1. Tagging aspectual pairs | 268 |
| D.3.2. Aspect query in corpora. Prefixal and suffixal aspectual pairs | 271 |
| References | 273 |
| Tables | 289 |
| Subject index | 290 |
| List of quoted verbs and aspect pairs | 297 |
| Lectures on Polish verbal aspect. Summary | 308 |
Wypożyczaj w abonamencie!
Już od 2,66 zł za ebooka
