POLECAMY
Wydawca:
Format:
epub, mobi, ibuk
Publikacja Epidemiologia. Od teorii do praktyki jest pierwszym tak obszernym opracowaniem epidemiologii, którą ukazano nie tylko pod kątem teoretycznym, ale także praktycznym. Aby ułatwić zapoznanie Czytelnika z tytułową dziedziną, monografię podzielono na cztery główne części: wprowadzenie, podstawowe metody epidemiologii, badania epidemiologiczne oraz epidemiologię w praktyce. W podręczniku szczegółowo opisano sposoby zbierania materiału do badań epidemiologicznych, reguły, jakimi należy się kierować przy opisie epidemiologicznym, a także sposoby prowadzenia analiz, które pozwalają badać czynniki ryzyka chorób, ich przyczyny oraz skuteczność procedur leczniczych.
Publikacja jest kierowana do studentów uczelni medycznych oraz do osób wykorzystujących przedstawione metody badawcze na wczesnym etapie ich kariery, które chciałyby zgłębić wiedzę pozyskaną na studiach.
Rok wydania | 2021 |
---|---|
Liczba stron | 630 |
Kategoria | Zdrowie publiczne |
Wydawca | PZWL Wydawnictwo Lekarskie |
ISBN-13 | 978-83-200-6541-1 |
Numer wydania | 1 |
Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Spis treści
Część I WPROWADZENIE DO EPIDEMIOLOGII | 1 |
1. Wstęp Andrzej ZIELIŃSKI | 3 |
2. Historia epidemiologii polskiej Józef Piotr KNAP | 16 |
Część II PODSTAWOWE METODY EPIDEMIOLOGII | 47 |
3. Przygotowanie i realizacja badania epidemiologicznego Tomasz ZDROJEWSKI, Adam WYSZOMIRSKI, Roman KONARSKI | 49 |
3.1. Rys historyczny. Nowoczesne badania epidemiologiczne dotyczące czynników ryzyka w USA i w Polsce | 49 |
3.2. Metody doboru próby i realizacja ogólnopolskich badań przekrojowych na przykładzie serii badań NATPOL i WOBASZ | 52 |
3.2.1. Dobór próby | 52 |
3.2.2. Wiązkowanie | 54 |
3.2.3. Losowanie próby II stopnia | 54 |
3.2.4. Losowanie próby III stopnia | 55 |
3.2.5. Efektywność realizacji badania epidemiologicznego | 56 |
3.2.6. Przyczyny odmowy udziału w badaniu | 56 |
3.2.7. Zgodność protokołów badań epidemiologicznych z kryteriami diagnostycznymi w praktyce klinicznej | 57 |
3.3. Etapy dotyczące przygotowania i analiz statystycznych badania epidemiologicznego | 59 |
3.3.1. Przygotowanie protokołu badania | 59 |
3.3.2. Analizy statystyczne | 62 |
4. Populacja i próba Andrzej ZIELIŃSKI | 66 |
4.1. Definicje | 66 |
4.2. Ogólne zasady doboru próby w badaniach epidemiologicznych | 70 |
4.2.1. Podstawowe rodzaje doboru próby w badaniach opisowych | 71 |
4.2.2. Próbkowanie bez doboru losowego | 73 |
4.2.3. Podstawowe źródła błędów w doborze próby | 76 |
4.3. Dobór próby w obserwacyjnych badaniach analitycznych | 77 |
4.4. Badania eksperymentalne (interwencyjne) | 82 |
4.5. Oszacowania liczebności próby | 84 |
5. Źródła danych i pomiar Anna POZNAŃSKA | 87 |
5.1. Wprowadzenie | 87 |
5.2. Dane dotyczące stanu zdrowia | 87 |
5.2.1. Krajowy Rejestr Nowotworów (KRN) | 88 |
5.2.2. Krajowy Rejestr Zachorowań na Gruźlicę | 90 |
5.2.3. Rejestr zakażeń ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV) i zachorowań na zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS) | 91 |
5.2.4. Centralny Rejestr Chorób Zawodowych | 92 |
5.2.5. Polski Rejestr Wrodzonych Wad Rozwojowych | 94 |
5.2.6. Krajowy Rejestr Operacji Kardiochirurgicznych | 95 |
5.2.7. Ogólnopolski Rejestr Ostrych Zespołów Wieńcowych | 96 |
5.2.8. Inne źródła danych | 97 |
5.2.9. Ogólnopolskie Badanie Chorobowości Szpitalnej Ogólnej (OBChSO) | 98 |
5.2.10. Ogólnopolskie Badanie Chorobowości Psychiatrycznej | 99 |
5.2.11. Zdrowie i ochrona zdrowia | 100 |
5.2.12. Dane GUS o urodzeniach | 102 |
5.2.13. Dane GUS o umieralności | 103 |
5.3. Skutki zgłaszane przez pacjenta | 104 |
5.4. Dane o narażeniu | 105 |
5.4.1. Behawioralne czynniki ryzyka | 106 |
5.4.2. Środowiskowe czynniki ryzyka | 111 |
6. Wprowadzenie do pomiaru ankietowego Roman KONARSKI, Piotr POŁOMSKI | 114 |
6.1. Wprowadzenie | 114 |
6.2. Cel pomiaru ankietowego | 114 |
6.3. Rodzaje pozycji testowych | 116 |
6.4. Organizacja badania psychometrycznego | 119 |
6.5. Rzetelność i trafność pomiaru ankietowego | 121 |
6.6. Podstawy skalowania i interpretacji wyników pomiaru | 123 |
7. Testy diagnostyczne Daniel RABCZENKO | 127 |
8. Podstawowe miary epidemiologiczne rozpowszechnienia, przebiegu i ciężkości chorób Magdalena ROSIŃSKA, Daniel RABCZENKO, Bogdan WOJTYNIAK | 134 |
8.1. Wprowadzenie | 134 |
8.2. Definicja badanego zdarzenia | 135 |
8.3. Miary występowania – zapadalność | 136 |
8.4. Miary występowania związane ze zgonami | 140 |
8.4.1. Współczynnik zgonów (umieralności, WU) | 140 |
8.4.2. Współczynnik umieralności proporcjonalnej | 142 |
8.4.3. Współczynnik śmiertelności | 143 |
8.4.4. Stosunek zgonów do przypadków | 144 |
8.4.5. Średnie (przeciętne) dalsze trwanie życia | 144 |
8.4.6. Utracone potencjalne lata życia | 146 |
8.5. Miary występowania – rozpowszechnienie | 148 |
8.6. Standaryzowane miary występowania | 151 |
8.7. Względne miary związku | 153 |
8.7.1. Ryzyko względne | 154 |
8.7.2. Iloraz szans w badaniu kohortowym | 155 |
8.7.3. Iloraz szans w badaniu kliniczno-kohortowym | 157 |
8.7.4. Iloraz szans w badaniu kliniczno-kontrolnym z dopasowaniem | 158 |
8.8. Bezwzględne miary związku | 159 |
8.9. Miary oddziaływania | 160 |
8.10. Miary obciążenia chorobą | 162 |
8.11. Miary wykorzystywane w badaniu czasu przeżycia | 165 |
9. Miary stanu zdrowia i jakości życia ludności Paweł GORYŃSKI, Bogdan WOJTYNIAK | 174 |
9.1. Definicja zdrowia | 174 |
9.2. Samoocena zdrowia | 176 |
9.3. Miary jakości życia ludności | 180 |
9.4. Wskaźniki zdrowia (88) zatwierdzone przez UE do monitorowania zdrowia populacji | 181 |
9.5. Pozytywne i negatywne miary zdrowia populacji | 182 |
9.6. Przeciętne dalsze trwanie życia i lata życia w zdrowiu | 183 |
9.7. Umieralność | 185 |
9.8. Współczynniki zapadalności i chorobowości według przyczyn jako negatywne mierniki zdrowia | 194 |
9.9. Nowe miary zdrowia populacji: „obciążenie chorobami” − DALY i inne pochodne wskaźniki | 197 |
9.10. Statystyka publiczna | 200 |
9.10.1. Definicja i podstawa prawna | 200 |
9.10.2. Dane dotyczące zdrowia populacji gromadzone w ramach statystyki publicznej | 200 |
9.11. Źródła danych na temat zdrowia populacji | 202 |
9.12. Dostęp do danych gromadzonych w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia − przykłady | 210 |
9.13. Dane dotyczące zdrowia populacji uzyskiwane w wyniku badań populacyjnych (GUS − EHIS) i badań epidemiologicznych (WOBASZ, NATPOL) | 212 |
9.14. Międzynarodowe źródła danych na temat zdrowia populacji | 214 |
9.15. Podsumowanie | 216 |
10. Czynniki zakłócające i modyfikacja efektu Daniel RABCZENKO, Bogdan WOJTYNIAK | 221 |
10.1. Wprowadzenie | 221 |
10.2. Czynniki zakłócające | 221 |
10.3. Modyfikacja efektu | 226 |
11. Opis epidemiologiczny Iwona PARADOWSKA-STANKIEWICZ | 229 |
11.1. Definicje, zasada „5W” | 229 |
11.2. Osoba | 230 |
11.2.1. Wiek | 231 |
11.2.2. Płeć | 232 |
11.2.3. Grupy etniczne i rasowe | 234 |
11.2.4. Status społeczno-ekonomiczny | 235 |
11.3. Czas | 235 |
11.4. Miejsce | 237 |
11.5. Podsumowanie | 239 |
Część III BADANIA EPIDEMIOLOGICZNE | 241 |
12. Zasady klasyfikacji badań epidemiologicznych Andrzej ZIELIŃSKI | 243 |
12.1. Wprowadzenie | 243 |
12.2. Badania opisowe | 244 |
12.2.1. Charakterystyka osoby | 245 |
12.2.2. Miejsce | 248 |
12.2.3. Czas | 250 |
12.2.4. Opisy indywidualnych przypadków | 251 |
12.2.5. Badania z indywidualnym przypisaniem badanych zmiennych | 252 |
12.2.6. Opisowe badania populacyjne | 253 |
12.3. Badania analityczne | 253 |
12.3.1. Badania obserwacyjne z zastosowaniem danych indywidualnych | 255 |
12.3.2. Badania eksperymentalne | 260 |
13. Badania rejestrowe Przemysław TRZECIAK, Marek GIERLOTKA, Mariusz GĄSIOR | 263 |
13.1. Typy rejestrów | 263 |
13.2. Projektowanie, prowadzenie, kryteria oceny | 266 |
13.3. Aktualnie prowadzone rejestry kardiologiczne w Polsce | 267 |
13.3.1. Ogólnopolski Rejestr Ostrych Zespołów Wieńcowych (PL-ACS) | 268 |
13.3.2. Narodowa Baza Danych Zawałów Serca (AMI-PL) | 271 |
13.3.3. Ogólnopolski Rejestr Procedur Kardiologii Inwazyjnej (ORPKI) | 272 |
13.3.4. Krajowy Rejestr Operacji Kardiochirurgicznych (KROK) | 273 |
13.3.5. Rejestr POL-TAVI | 273 |
13.3.6. Rejestry pozaszpitalnych zatrzymań krążenia | 274 |
13.3.7. Nowe rejestry | 275 |
13.3.8. Podsumowanie | 275 |
13.4. Współczesne wyzwania (bazy danych, uczenie maszynowe, głębokie nauczanie) | 276 |
14. Epidemiologiczne badania ekologiczne Jan ZEJDA | 280 |
14.1. Definicja epidemiologicznego badania ekologicznego | 280 |
14.2. Typy epidemiologicznych badań ekologicznych | 281 |
14.2.1. Ekologiczne badanie opisowe | 283 |
14.2.2. Ekologiczne badanie analityczne | 286 |
14.2.3. Ekologiczne badanie interwencyjne | 291 |
14.3. Interpretacja wyników badania ekologicznego | 292 |
14.4. Podsumowanie | 295 |
15. Badania przekrojowe Magdalena ROSIŃSKA | 297 |
15.1. Wprowadzenie | 297 |
15.2. Schemat badania przekrojowego | 297 |
15.3. Cykliczne badania przekrojowe | 307 |
15.4. Podsumowanie | 309 |
16. Badania kohortowe Anna POZNAŃSKA | 311 |
17. Badania kliniczno-kontrolne Andrzej ZIELIŃSKI | 325 |
17.1. Wprowadzenie | 325 |
17.2. Podstawowe zasady poprawności badania kliniczno-kontrolnego | 328 |
17.3. Populacja źródłowa dla przypadków i kontroli – baza badania kliniczno-kontrolnego | 328 |
17.4. Zasady projektowania badania kliniczno-kontrolnego | 329 |
17.4.1. Identyfikacja przypadków | 329 |
17.4.2. Dobór przypadków i kontroli | 332 |
17.4.3. Praktyczne źródła pobierania kontroli | 334 |
17.4.4. Względne liczebności przypadków i kontroli | 336 |
17.5. Podstawowe typy badań kliniczno-kontrolnych | 336 |
17.5.1. Tradycyjny typ badania kliniczno-kontrolnego (prevalent cases) | 337 |
17.5.2. Badanie kliniczno-kontrolne oparte na bazie przypadków (case-basecase-cohort) | 339 |
17.5.3. Badanie kliniczno-kontrolne zagnieżdżone w kohorcie (case-control study nested in cohort) | 342 |
17.5.4. Badanie kliniczno-kontrolne przemienne (case-crossover study) | 344 |
17.5.5. Badanie samych przypadków (case only study) | 344 |
18. Randomizowane badania kliniczne Katarzyna SZAMOTULSKA | 348 |
18.1. Dlaczego randomizowane badania kliniczne | 348 |
18.2. Badane interwencje | 350 |
18.2.1. Kryteria włączenia i wyłączenia | 350 |
18.2.2. Plan badania | 350 |
18.2.3. Badane skutki zdrowotne | 351 |
18.2.4. Wielkość próby | 351 |
18.2.5. Typ wnioskowania statystycznego | 352 |
18.2.6. Analiza statystyczna | 352 |
18.2.7. Protokół badania | 353 |
18.3. Historia i współczesność badań | 354 |
18.4. Randomizowane badania kliniczne a medycyna oparta na dowodach | 355 |
18.5. Odstępstwa od schematu | 359 |
19. Interwencyjne badania środowiskowe Joanna MAZUR | 362 |
19.1. Wprowadzenie | 362 |
19.2. Badania terenowe, w tym środowiskowe | 364 |
19.3. Współczesne podejścia do pozaklinicznych badań interwencyjnych | 366 |
19.4. Postęp w metodologii pozaklinicznych badań interwencyjnych | 368 |
20. Zasady przygotowania przeglądów systematycznych i metaanaliz – Małgorzata BAŁA, Magdalena KOPERNY, Joanna ZAJĄC, Wiktoria LEŚNIAK | 376 |
20.1. Przygotowanie przeglądu – protokół | 376 |
20.2. Strategie wyszukiwania | 380 |
20.3. Ocena ryzyka błędu systematycznego w badaniach pierwotnych | 387 |
20.4. Podsumowanie wyników, analiza danych, metaanaliza | 391 |
20.5. Narzędzia poprawiające sposób raportowania metod i wyników w przeglądach systematycznych . | 398 |
20.6. Narzędzia do oceny wiarygodności przeglądów | 399 |
20.7. Organizacja Cochrane oraz Biblioteka Cochrane | 400 |
21. Badanie przyczynowości w epidemiologii Andrzej ZIELIŃSKI | 404 |
21.1. Wprowadzenie | 404 |
21.2. Pojęcie przyczyny | 405 |
21.3. Badania związków przyczynowych | 406 |
21.4. Siła (wielkość efektu) | 409 |
21.5. Spójność (odtwarzalność) | 410 |
21.6. Swoistość (specyficzność) | 410 |
21.7. Następstwo czasowe | 411 |
21.8. Gradient biologiczny (zależność dawka−odpowiedź) | 412 |
21.9. Wiarygodność biologiczna | 413 |
21.10. Spójność z dotychczasowym stanem wiedzy | 413 |
21.11. Eksperyment | 414 |
21.12. Analogia | 414 |
21.13. Podsumowanie | 415 |
Część IV EPIDEMIOLOGIA W PRAKTYCE | 417 |
22. Planowanie programów badań przesiewowych w onkologii Magdalena BIELSKA-LASOTA, Dorota DUDEK-GODEAU | 419 |
22.1. Wprowadzenie | 419 |
22.2. Pierwsze koncepcje w zakresie wczesnego rozpoznawania raka | 421 |
22.2.1. Rak szyjki macicy i początki badań przesiewowych | 421 |
22.2.2. Rak piersi i nadzieje związane z mammografią | 423 |
22.2.3. Rak jelita grubego i diagnostyka w XXI wieku | 424 |
22.3. Badania przesiewowe w polityce światowej | 427 |
22.4. Populacyjne programy skriningowe w zwalczaniu raka w Europie | 430 |
22.5. Planowanie wdrożenia programu skriningowego | 432 |
22.5.1. Przygotowanie do planowania | 432 |
22.5.2. Niektóre aspekty kompleksowego planowania wdrażania programu, jego trwałości i rozwoju | 435 |
22.5.3. Podstawowy standard programów przesiewowych w zaleceniach Komisji Europejskiej dotyczących implementacji i realizacji zorganizowanych programów populacyjnych | 436 |
22.6. Populacyjne programy przesiewowe w Europie w drugiej dekadzie XXI wieku | 438 |
22.7. Trendy epidemiologiczne w dobie skriningów | 440 |
22.7.1. Rak szyjki macicy | 440 |
22.7.2. Rak piersi | 441 |
22.7.3. Rak jelita grubego | 442 |
22.8. Inne czynniki kształtujące trendy epidemiologiczne | 444 |
22.8.1. Wiek i styl życia | 444 |
22.8.2. Rozwój diagnostyki i działania niepożądane | 445 |
22.9. Perspektywy badań populacyjnych programów przesiewowych w onkologii | 447 |
23. Badania jakościowe Dorota CIANCIARA | 452 |
23.1. Wprowadzenie | 452 |
23.2. Badania w dziedzinie zdrowia | 452 |
23.3. Badania epidemiologiczne | 454 |
23.4. Rozwój badań jakościowych | 456 |
23.5. Charakterystyka badań jakościowych | 458 |
23.6. Badania jakościowe w epidemiologii | 461 |
23.7. Metody badań jakościowych | 462 |
23.7.1. Obserwacja | 463 |
23.7.2. Wywiady | 463 |
23.7.3. Analiza treści i obrazów | 465 |
23.7.4. Badania w działaniu | 465 |
23.7.5. Metody badań w dobie COVID-19 | 466 |
23.8. Proces badawczy | 467 |
23.9. Zapewnienie jakości | 472 |
23.10. Przeglądy systematyczne i metasynteza | 473 |
23.11. Siła dowodów | 474 |
23.12. Podsumowanie | 476 |
24. Epidemiologiczne podstawy analizy ryzyka Jan Krzysztof LUDWICKI, Kazimiera ĆWIEK-LUDWICKA | 480 |
24.1. Wprowadzenie | 480 |
24.2. Ocena ryzyka | 482 |
24.2.1. Etapy i modele | 482 |
24.2.2. Zagrożenie, narażenie, ryzyko | 483 |
24.2.3. Dane epidemiologiczne w ocenie ryzyka | 487 |
24.2.4. Dane toksykologiczne w ocenie ryzyka | 488 |
24.2.5. Identyfikacja zagrożenia | 489 |
24.2.6. Ocena narażenia | 489 |
24.2.7. Ocena zależności dawka–odpowiedź/narażenie – skutek zdrowotny | 491 |
24.2.8. Charakterystyka ryzyka | 495 |
24.2.9. Niepewność w ocenie ryzyka | 497 |
24.2.10. Cele i scenariusze oceny ryzyka | 500 |
24.3. Zarządzanie ryzykiem | 502 |
24.4. Informowanie o ryzyku | 503 |
25. Ewaluacja interwencji Joanna MAZUR | 505 |
25.1. Wprowadzenie | 505 |
25.2. Uzasadnienie celowości ewaluacji | 506 |
25.2.1. Definicje i rys historyczny | 506 |
25.2.2. Uwarunkowania etyczne, prawne i finansowe ewaluacji | 509 |
25.2.3. Czynniki stymulujące wynikające z rozwoju wiedzy | 510 |
25.2.4. Zdrowie publiczne oparte na dowodach | 510 |
25.3. Ewaluacja w cyklu realizacji programu | 511 |
25.4. Programy skuteczne i nieskuteczne | 514 |
25.5. Doświadczenia Krajowego Programu Interwencyjnego | 516 |
26. Uwarunkowania chorób – społeczne, kulturowe, indywidualne Anita GĘBSKA-KUCZEROWSKA | 520 |
26.1. Wprowadzenie | 520 |
26.2. Modele uwarunkowań stanu zdrowia | 521 |
26.3. Uwarunkowania środowiskowe | 522 |
26.4. Uwarunkowania socjodemograficzne | 527 |
26.5. Podsumowanie | 531 |
27. Medycyna oparta na faktach Wiktoria LEŚNIAK, Magdalena KOPERNY, Dawid STORMAN, Małgorzata BAŁA | 535 |
27.1. Definicja EBM, pytanie kliniczne | 535 |
27.2. Ocena wiarygodności badań | 537 |
27.2.1. Ocena wiarygodności badań pierwotnych | 538 |
27.2.2. Ocena wiarygodności badań wtórnych | 542 |
27.2.3. Inne aspekty oceny jakości badania | 544 |
27.2.4. Wiarygodność badania a raportowanie | 545 |
27.3. Interpretacja wyników badań | 545 |
27.3.1. Miary efektu, istotność statystyczna i kliniczna | 545 |
27.3.2. Analiza w podgrupach | 550 |
27.4. Wytyczne praktyki klinicznej | 551 |
27.5. Źródła wiarygodnej informacji | 555 |
28. Medycyna personalizowana w epidemiologii Ewa AUGUSTYNOWICZ | 562 |
29. Etyczne aspekty praktyki epidemiologicznej | 568 |
29.1. Etyka w epidemiologii Tomasz CHMIELEWSKI | 568 |
29.1.1. Dobra praktyka epidemiologiczna | 568 |
29.1.2. Rola komisji bioetycznych | 569 |
29.1.3. Etyczne zasady badań naukowych | 570 |
29.1.4. Zasady dobrych zachowań badawczych | 574 |
29.1.5. Nieetyczne zachowania w nauce | 580 |
29.1.6. Podsumowanie | 580 |
29.2. Etyczne aspekty uprawiania epidemiologii oraz doradztwa naukowego Andrzej LISIECKI | 581 |
29.2.1. Grupy doradcze | 581 |
29.2.2. Relacje nauki, doradztwa naukowego i polityki | 584 |
29.2.3. Konflikt interesów | 584 |
29.2.4. Konflikt interesów a psychologia | 587 |
30. Podstawowe narzędzia statystyczne i ich interpretacja Daniel RABCZENKO | 589 |
30.1. Wprowadzenie | 589 |
30.2. Wartość p i przedział ufności | 590 |
30.3. Wybór testu statystycznego | 592 |
30.4. Liczebność próby | 594 |
Skorowidz | 596 |